نوجوانی و ترک گناه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نوجوانی، ترک گناه.
پرسش: من نوجوانی هستم که دچار گناهی شده‌ام که تقریباً عادتم شده و نمی‌توانم آن را از بین ببرم و ذهنم را به خود مشغول کرده است، برای از بین بردن آن چه کنم؟
پاسخ:
قبل از پرداختن به پاسخ لازم است به این نکته اشاره شود که دوره سنی نوجوانی دوره بسیار مهم و حساسی است. در این دوره سنی، نیروهای درونی و عوامل بیرونی، زمینه
گناه را برای انسان فراهم می‌کنند و نوجوانان به لحاظ محدودیت
تجربه و اطلاع از مسائل، در موقعیتی قرار دارند که به طور طبیعی امکان خطاها و لغزش‌هایشان بیش از بزرگ‌تر‌ها است؛ اما نیرویی که می‌تواند
نوجوانان و
جوانان را از انجام گناه باز دارد، نیروی «ایمان» و «
اراده» است.
ایمان و اراده قوی، تنها عاملی است که می‌تواند جوانان را از ارتکاب گناه مصون نگه دارد یا اگر به عللی مرتکب گناهی شده و بعداً متوجه پی‌آمدهای آن گردیده و پشیمان شده، باز هم ایمان و اراده قوی تنها عاملی است که می‌تواند آن‌ها را نجات دهد. نوجوانی که خود
اعتراف به گناه دارد و از انجام آن به‌شدت پشیمان است، این نشان از ایمان دارد.
اگر واقعاً تصمیم گرفته‌اید که بعد از این مرتکب این گناه یا هر گناه دیگری هم نشوید، باید در دو مرحله برنامه جلوگیری از گناه را دنبال کنید.
یعنی توجه به
آیات و روایاتی که در آن‌ها از گناه و پی‌آمدهای آن سخن به میان آمده و به شدت گناه‌کاران را مورد سرزنش قرار داده است.
یعنی اقدام عملی به ترک گناه. در این مرحله روش‌هایی بسیاری وجود دارد که شما می‌توانید آن‌ها را به کار گیرید.
اصول مرحله نظری، عبارت‌اند از:
ایمان به خدا و
اعتقاد به این‌که همه ما در محضر خدا هستیم، از اساسی‌ترین اهرم‌های بازدارنده از گناه است. این اعتقاد آن‌چنان نیرویی در انسان به وجود می‌آورد که او را همچون سپری فولادین و نفوذناپذیر در برابر
گناهان می‌سازد؛
بر همین اساس
آیات و
روایات، ایمان را اصلی‌ترین عامل بازدارنده از گناه معرفی نموده است.
خداوند می‌فرماید: «
اَ لَمْ یَعْلَمْ بِاَنَّ اللَّهَ یَری»؛
آیا انسان نمی‌داند که خداوند همه اعمالش را می‌بیند؟
و یا در جای دیگر آمده است: «
اِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ»؛
قطعاً
پروردگار تو در کمینگاه است و همه آن‌چه را تو انجام می‌دهی، می‌بیند.
این آیات به‌روشنی بیان می‌کند که همه ما در محضر خدای بزرگ هستیم، و هر گناهی ـ هر چند کوچک از آن نظر که نافرمانی خداوند است ـ بسیار بزرگ به حساب می‌آید.
در روایات نیز به این نکته تأکید شده است. شخصی به حضور
امام حسین (علیه‌السّلام) آمده و عرض کرد: «ای فرزند
رسول خدا! من یک شخص گنهکار هستم و نمی‌توانم گناهم را ترک کنم، مرا موعظه کن. امام حسین (علیه‌السّلام) فرمود: «پنج کار را انجام بده و آن‌گاه هرچه می‌خواهی گناه کن».
روزی خدا را مخور و آن‌چه می‌خواهی گناه کن. از زیر
حکومت خدا بیرون برو و آن‌چه می‌خواهی گناه کن. جایی را انتخاب کن تا خداوند تو را نبیند و هرچه می‌خواهی گناه کن، وقتی
عزرائیل برای گرفتن جان تو نزد تو آمد، او را از خود بِران و هرچه می‌خواهی گناه کن. زمانی که مأمور
دوزخ تو را به سوی آتش بُرد، تو به سوی
آتش مرو، و آن‌چه می‌خواهی گناه کن».
در این
روایت شریف به مسائل بسیار مهمی اشاره شده است که اگر به آن توجه کنیم و هر وقت که فکر گناه به ذهنمان آمد یا خواستیم عملاً گناهی را انجام دهیم، این روایت را به یاد آوریم، قطعاً از آن
عمل منصرف خواهیم شد، دیگر دست و پا و چشم و گوش برای انجام گناه حرکت و توانی نخواهد داشت. هر وقت می‌خواستم گناه کنیم، فکر کن که امام حسین (علیه‌السّلام) خطاب به ما می‌گوید: هر گناهی می‌خواهی، انجام بده، اما در جایی باشد که خداوند نبیند، این روایت را همیشه در
ذهن خود مرور کنیم.
یکی از عوامل بازدارنده گناه این است که
انسان شخصیت خود را بشناسد و به آن توجه داشته باشید؛ چراکه بخشی از گناهان بر اثر آن است که انسان به
ارزش خود پی نبرده است. انسان از دیدگاه
قرآن، خلیفه خدا و مسجود
فرشتگان می‌باشد.
وقتی انسان چنین عظمت و مقامی دارد، چه‌گونه مرتکب گناه و
معصیت شود؟
ایمان به معاد یعنی ایمان به دریافت
کیفر و پاداش اعمالی که در
دنیا انجام داده‌ایم. هیچ‌کدام از نیکی و بدی‌های ما نابود و فانی نمی‌شود.
یاد مرگ موجب شکستن
غرور و در نتیجه زمینه‌ساز
ترک گناه و از عوامل بازدارنده معصیت می‌باشد.
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «بسیار به یاد مرگ باشید، زیرا یاد مرگ،
گناهان را می‌زداید».
عبادات اگر به صورت صحیح و با شرایط انجام شوند، علاوه بر فواید بسیار معنوی، نقش بسزایی در کنترل گناه دارند و اصولاً یکی از اهداف
عبادات، پیش‌گیری و پاک‌سازی از گناهان است.
تأثیر دوست در سن نوجوانی و جوانی بیش‌تر از هر عاملی دیگری است که موجب سعادتمندی یا بدعاقبتی افراد می‌شود. جوان به دلیل این‌که می‌خواهد با
دوستان خود هم‌رنگ باشد، در کارهای خوب و بد آنان شرکت می‌جوید.
پیامبر فرمود: «
المر علی دین خلیله فلینظر احد کم من یخالل»؛ شخصی بر روش دوست خود است؛ پس هر کدام از شما بنگرد که چه کسی را به
دوستی برمی‌گزیند.
ناتوانی برترک کاری به ناتوانی در
اراده باز می‌گردد. با دل و جرئت در کارها وارد شدن، تلقین به این‌که می‌شود و می‌توانم، تقویت
عزت نفس، گوش ندادن به موسیقی‌های لهوی و ریتمیک، ورزشی و... در تقویت اراده موثرند.
درمان هر گناه دارای روش مخصوصی است. در
روایات اسلامی به برخی انواع درمان‌ها اشاره شده است؛ از جمله:
در روایتی از
امام باقر (علیه‌السلام) آمده است: «برای هر دردی، دوایی وجود دارد و دوای گناهان،
استغفار و
توبه است». دانش
روان‌شناسی نیز روش‌های بسیار مؤثری را در
اختیار ما قرار داده است که می‌توان از آن‌ها در درمان گناهان استفاده کرد.
از جمله روش‌های درمانی، روش‌های درمانی انزجاری یا بیزاری‌آور است.
در درمان‌های بیزاری‌آور، یک رویداد بیزارکننده با رفتار نامطلوب همراه می‌شود به این قصد که خاصیت تقویتی آن را کاهش دهد. استفاده از این روش به این صورت است که در لحظاتی که تنها نشسته‌اید، گناه و
عمل مورد نظر را که لذت آنی هم برای شما دارد، جلو چشم خود مجسم کنید، هم‌زمان با آن یکی از منفورترین و زشت‌ترین
حوادث زندگی، رخدادها یا رفتاری را که اصلاً خوشتان نمی‌آید، نیز تصور کنید، چندین بار تمرین کنید تا این‌که هر وقت فکر گناه به
ذهن شما آمد، آن عمل زجرآور نیز در ذهن شما تداعی کند، به مرور زمان عمل
گناه نیز به نظر شما نفرت‌آور خواهد شد و هیچ‌گاه اقدام به انجام آن نخواهید کرد.
هر وقت فکر گناه به ذهن شما آمد یا حتی بالاتر از آن اگر موقعی خدای نکرده به گناه اقدام کردید، فوراً پی‌آمدهای آن مانند عذاب خداوند،
آتش جهنم، خجالت و شرمندگی نزد
امام زمان (علیه‌السّلام)، پی‌آمدهای دنیایی گناه را و این‌که خداوند ناظر بر آن صحنه است، در ذهن خود مجسم کنید، و با خود لحظه‌ای بیندیشید که آیا لذت آنی و زودگذر آن عمل بهتر است یا
ترک گناه و نیل به
سعادت ابدی و نعمت‌های اخروی؟ در این صورت قطعاً از گناه منصرف خواهید شد.
سرگذشت افراد
گنهکار را
مطالعه کنید، اگر ممکن است سری به زندان‌ها بزنید، افرادی را که در اثر
جرم و جنایت و گناه موقعیت و پایگاه اجتماعی خود را از دست داده‌اند، در نظر بگیرید و مطمئن باشید که اگر شما هم به عمل زشتتان ادامه بدهید، به
سرنوشت آن‌ها دچار خواهد شد.
محمدرضا شرفی، دنیای نوجوان، تهران، منادی تربیت، ۱۳۷۰ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نوجوانی و ترک گناه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۱۸.
