• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عوامل آرامش انسان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: آرامش، انسان، دل، غصه، غم، ذکر، نماز، توسل به ائمه، دعا.

پرسش: با توجه به آیات الهی چگونه می‌توان دل را از غم و غصه خالی کرد؟

پاسخ:



عوامل آرامش روحی و روانی متعددند که چند مورد آن بیان می‌شود:

۱.۱ - ذکر

مهم‌ترین عامل آرامش انسان ذکر است؛ به شرطی که معرف اصیل در درون انسان نهادینه شده باشند. خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «... الا بذکر الله تطمئنّ القلوب»؛ یعنی «آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دل‌هاست».

۱.۱.۱ - دیدگاه راغب

«ذکر» همان‌گونه که راغب در «مفردات» گفته است گاهی به معنای حفظ مطالب و معارف آمده است.با این تفاوت که کلمه «حفظ» به آغاز آن گفته می‌شود و کلمه «ذکر» به ادامه آن، و گاهی به معنی یادآوری چیزی به زبان یا به قلب است؛ لذا گفته‌اند ذکر دو گونه است: «ذکر قلبی» و «ذکر زبانی».

۱.۱.۲ - ذکر قلبی

در آیه فوق مراد از ذکر خدا که مایه آرامش دل‌ هاست، تنها این نیست که نام او را بر زبان آورد و مکرر تسبیح و تهلیل و تکبیر گوید؛ بلکه منظور آن است که با تمام قلب متوجه او و عظمتش و علم و آگاهی‌اش و حاضر و ناظر بودنش گردد، و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد کند، این است حقیقت «ذکر» که آثار و برکات زیادی در روایات برای آن بیان شده است.

۱.۱.۲.۱ - حدیثی از پیامبر

در حدیث می‌خوانیم که از وصایایی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به علی ‌(علیه‌السّلام) فرمود این بود: «ای علی (علیه‌السّلام) سه کار است که این امت طاقت آن را ندارد (و از همه کس ساخته نیست): مواسات با برادران دینی در مال، و حق مردم را از خویشتن‌ دادن، و یاد خدا در هر حال، ولی یاد خدا (تنها) «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» نیست؛ بلکه یاد خدا آن است که هنگامی که انسان در برابر حرامی قرار می‌گیرد، از خدا بترسد و آن را ترک گوید».

۱.۱.۳ - رابطه نماز، ذکر و نفس مطمئنه

نماز بهترین وسیله یاد خداست و در این باره خداوند می‌فرماید: «اقم الصلواة لذکری»؛ یعنی نماز را به خاطر یاد من به پادار. جالب این‌که این آیه می‌گوید: نماز را برپادار تا به یاد من باشی؛ ‌اما در آیه ۲۹ سوره رعد می‌گوید ذکر خدا مایه اطمینان و آرامش دل‌هاست؛ و در آیه ۲۷ تا ۳۰ سوره فجر می‌فرماید: «ای نفس مطمئنّه! به سوی پروردگارت بازگرد؛ درحالی‌که تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود، در زمره بندگانم درآی، و در بهشتم گام بگذار»!

از قرار دادن این سه آیه در کنار هم به‌خوبی می‌فهمیم نماز انسان را به یاد خدا می‌اندازد، یاد خدا، نفس مطمئنه به او می‌دهد و نفس مطمئنّه او را به مقام بندگان خاص و بهشت جاویدان می‌رساند.

۱.۱.۴ - ذکر زبانی

گفته شد که ذکر دو گونه است: «ذکر قلبی» که توضیح داده شد و «ذکر زبانی»؛ گرچه ذکر قلبی ارزش بسیار زیادی در پیشگاه الهی دارد و این بدین معنی نیست که ذکر زبانی خالی از لطف باشد.
ما می‌بینیم در قرآن حضرت یونس (علیه‌السّلام) به وسیله همین ذکر زبانی از هم و غم نجات پیدا می‌کنند. آن‌جایی که خداوند در سوره انبیا آیه ۸۶ در این باره می‌فرماید: «بعد از این‌که (حضرت یونس (علیه‌السّلام)) از میان قوم خود غضبناک بیرون رفت و چنین پنداشت که ما هرگز او را در مضیقه و سختی نمی‌افکنیم؛ اما وقتی به ظلمات دریا و شکم ماهی در شب تار گرفتار شد، آن‌گاه در آن ظلمت‌ها فریاد کرد که الهی! خدایی به جز ذات یکتای تو نیست، تو از شریک و هر عیب و آلایش، پاک و منزهی و من از ستم‌کارانم، که بر نفس خود ستم کردم، به حالم ترحم فرما. پس ما دعای او را مستجاب کردیم و او را از گرداب غم نجات دادیم و اهل ایمان را هم این‌گونه نجات می‌دهیم». و لذا این ذکر به ذکر یونسیه معروف است و از بهترین ذکرها برای رفع هم و غم است.

۱.۲ - دعا کردن

عامل دیگری که می‌توان به وسیله آن دل را از غم و غصه خالی کرد، دعا کردن است. خداوند در این باره می‌فرماید: «امّن یجیب المضطرّ اذا دعاه و یکشف السوء»؛ یعنی «آن کیست که دعای بیچارگان مضطر را به اجابت می‌رساند و رنج و غم آنان را برطرف می‌سازد».
این آیه نشان‌دهنده این است که: اولاً (غیر خداوند کس دیگری نمی‌تواند دعای بیچارگان مضطر را اجابت نماید؛ و رنج و غم آنان را برطرف سازد).
و ثانیاً (گرچه خداوند دعای همه را هرگاه شرایطش جمع باشد اجابت می‌کند، ولی در آیه فوق مخصوصاً روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرایط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به‌کلی برگیرد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آنِ او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند و این درک و دید در حال اضطرار دست می‌دهد. آری اگر انسان به این مرحله برسد، مهم‌ترین شرط اجابت دعا را فراهم ساخته است».

۱.۳ - توسل به ائمه

یکی دیگر از عوامل زدودن غم و غصه از دل، توسل به معصومان (علیهم‌السّلام) و اولیای الهی است. معصومین (علیهم‌السّلام) واسطه فیض الهی هستند، به همین جهت سفارش شده است که در هنگام سختی و مشکلات به ایشان توسل بجوییم و از طریق برقراری ارتباط معنوی با این بزرگواران بر مشکلات فائق شویم، در این صورت دل از غم و غصه خالی می‌شود.

۱.۴ - تقوای الهی

عامل دیگری که می‌تواند انسان را از غم و غصه نجات دهد، تقوای الهی است که خداوند در این باره در قرآن می‌فرماید: «و من یتق الله یجعل له مخرجاً»؛ یعنی «هرکس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند».

۱.۴.۱ - حدیثی از پیامبر اکرم

و در حدیثی از ابوذر غفاری نقل شده که پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «من آیه‌ای را می‌شناسم که اگر تمام انسان‌ها دست به دامن آن زنند، برای حل مشکلات آن‌ها کافی است، سپس آیه «و من یتق الله یجعل له مخرجاً» را تلاوت فرمودند و بارها آن را تکرار کرد».


۱. اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی، نشر و پخش صدف.
۲. پندهای امام صادق (علیه‌السّلام) محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی.


۱. رعد/سوره۱۳، آیه۲۹.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۲۱۵، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۰ ش.    
۳. قمی، عباس، سفینة البحار، ج۳، ص۲۰۰، (به نقل از تفسیر نمونه، ذیل همین آیه).    
۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۴.    
۵. رعد/سوره۱۳، آیه۲۹.    
۶. فجر/سوره۸۹، آیه۲۷-۳۰.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۱۷۵، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۰ ش.    
۸. انبیا/سوره۲۱، آیه۸۶.    
۹. نمل/سوره۲۷، آیه۶۲.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۵۲۰ ۵۲۱، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۰ ش.    
۱۱. طلاق/سوره۶۵، آیه۲.    
۱۲. طبرسی، حسن بن فضل، مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۴۳. (به نقل از تفسیر نمونه ذیل همین آیه).    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عوامل آرامش انسان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۲۴.    



جعبه ابزار