عمل کردن به دعا برخلاف دستور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعا، ذکر، عدد ذکر.
پرسش: اگر ذکر یا دعایی خلاف دستورالعمل رسیده از معصوم (مثلاً در تعداد یا مواقع گفتن آن) خوانده شود، اثر یا ثواب آن از بین می‌رود؟
پاسخ: اگر کسی به خلاف دستور دعاها
عمل کرد، مثلاً در دعا یا ذکری گفته شده فلان جمله سه بار تکرار شود، شخصی آن را ده بار تکرار کرد، این کار باعث ایراد شرعی نمی‌شود و گناهی ندارد یا بی‌اثر معنوی و اخروی نخواهد بود؛ لکن برای آن‌که اثر مورد نظر را داشته باشد، باید آن‌گونه که دستور داده شده، خوانده شود. البته این‌ها در مواردی است که آن عدد یا شیوه خاص دعا و گفتن ذکر، از
معصوم (علیه‌السلام) رسیده باشد.
در ابتدا لازم است به نکته‌ای اشاره کنیم:
بی‌تردید ذکر و فرازهایی از ادعیه هر چه بیش‌تر تکرار شود، آثار و پاداش معنوی و اخروی بیش‌ترتر بر آن مترتب می‌شود؛ به همین دلیل
خداوند در
قرآن می‌فرماید: «
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً»؛
یعنی «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! خدا را بسیار یاد کنید».
از این
آیه مبارکه معلوم می‌شود که تکرار و ذکر هر فرازی از این دعاها نه‌تنها محظوری ندارد، بلکه در معارف دینی نیز در موارد فراوانی تأکید شده است.
و دیگر این‌که همان‌طور که برخی زمان‌ها و مکان‌ها و حالات
انسان، در خواندن دعا نقشی خاص دارد و با این‌که دعا همیشه و در هر مکان و شرایط خوب است، اما در بعضی زمان‌ها و مکان‌ها تأثیر بیش‌تری دارد و در شرع
مقدس تأکید شده که در آن زمان و مکان مشخص، انسان توجه و عنایت بیش‌تری به خواندن دعا داشته باشد.
مسئله تکرار برخی اذکار و ادعیه نیز چنین است، یعنی گرچه
ذکر و
دعا هر اندازه بیش‌تر خوانده شود، آثار معنوی و
پاداش اخروی بیش‌تر دارد، اما چون در ذکر و نحوه خواندن آن اسرار نهفته فراوانی وجود دارد، لذا باید طبق آنچه دستور داده شده خوانده شود و اثرگذاری آن ذکر و دعا در صورتی تأمین شود که طبق عدد خاصی خوانده شود.
یکی از بزرگان فن که در این‌گونه مسائل صاحب‌نظر است، می‌گوید:
در بعضی از ادعیه و اذکار که عدد دعا و ذکر یا عدد ایّام آن‌ها از
معصومان (علیهم‌السلام) صادر شده است. در حفظ عدد آن‌ها نباید سهل‌انگاری شود، با این‌که این اعمال مستحب‌اند، ولی باید طبق دستورالعملشان انجام شوند، چه در حفظ و مراعات صورت آن و چه در عدد آن، یعنی هرچه دستورالعمل است، (به هر صورت و عدد) باید به همان منوال عمل شود و هیچ نحوه تخطی و مداخله در آن روا نمی‌باشد، چه عمل به دستور عددی خود یک نحو تأدیب و تعوید نفس است، علاوه بر این در برخی
روایات آمده: بدانید اسماءالله به منزلة دفائن‌اند ـ گنج ـ و عدد به منزله ذراع (متر) آن مساحت، اگر ذراع کمتر گیری به دفین ـ گنج ـ نرسی و نیز اگر زیاده بگیری باز هم نرسی، بلکه درگذری.
و عده‌ای از بزرگان اهل تحقیق گفته‌اند که عدد به منزله حوض آبی است که در آن
غسل ارتماسی کنند، اگر عمق
آب زیاده از حد باشد، موجب غرق شدن می‌شود و اگر کم، غوطه خوردن میسر نیست.
نیز گفته شده که عدد، حکم دندانه کلید را دارد که به زیاد یا کم کردن آن قفل باز نمی‌شود.
هم‌چنین باید توجه داشت که عدد ذکر همانند دستورالعمل پزشک در مصرف و مقدار دارو برای مریض است که نباید کم یا زیاد شود.
از این بیان به‌خوبی معلوم می‌شود که عددِ گفتن برخی فرازهای ادعیه باید مراعات بشود و آن‌گونه که دستور داده شده انجام داده و خوانده شود.
اما باید اشاره شود که اگر کسی به خلاف دستور عمل کرد؛ مثلاً در دعا یا ذکری گفته شده فلان جمله سه بار تکرار شود، شخصی آن را ده بار تکرار کرد، این کار موجب ایراد شرعی نمی‌شود و گناهی ندارد و یا بی‌اثر معنوی و اخروی نخواهد بود. لکن برای آن‌که اثر مورد نظر را داشته باشد، باید آن‌گونه که دستور داده شده، خوانده شود.
البته این‌ها در مواردی است که آن عدد یا شیوه خاص دعا و گفتن ذکر، از
معصوم (علیه‌السلام) رسیده باشد.
۱. آیت‌الله رفیعی قزوینی، مجموعه رسایل و مقالات (مقاله شرح دعای سحر)، ص۸۵، تهران، الزهرا، چ۱، ۱۳۶۷ ش.
۲. حسن‌زاده آملی، رساله نور علی نور.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عمل کردن به دعا برخلاف دستور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۰۷.
