صله رحم با خویشاوندان گناه‌کار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صله رحم، خویشاوندان، گناه‌کار، کفر، انکار.
پرسش: عمه‌ای دارم که ادعای
کفر می‌کند و
بهشت و جهنم و
آخرت را قبول ندارد؛ البته این ادعا را چند سال پیش کرده است و حتی گاهی اوقات وجود
خداوند را انکار می‌کند و بدحجاب است و دزدی و کارهای خلاف انجام می‌دهد.
تکلیف ما در برخورد با او چیست؟ مخصوصاً در رابطه با صله رحم لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ:
صله رحم یکی از مهم‌ترین
واجبات اسلام است که هم در
قرآن و هم در
روایات تأکید فراوانی بر آن شده و تارک آن مورد مذمت قرار گرفته که به چند
حدیث در این مورد اشاره می‌شود.
مولای متقیان
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: برای
اهل دین علاماتی است که با آن‌ها شناخته می‌شوند و
صله رحم یکی از آن‌هاست.
امام صادق (علیه‌السلام) نیز به نقل از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: افضل
اعمال بعد از
ایمان، صله رحم است.
صله رحم آثار متعددی دارد.
زیادی عمر، یکی از آثار صله رحم است.
امام صادق (علیه‌السّلام) در روایتی زیبا می‌فرماید: من چیزی را مؤثرتر از صله رحم برای زیادی
عمر نمی‌شناسم. گاه کسی که تنها سه سال به پایان عمرش باقی است، صله رحم می‌کند و خداوند به
برکت آن، سی سال به عمر او می‌افزاید و عمر او را تا سی و سه سال دراز می‌کند و گاه کسی سی و سه سال به پایان عمر او باقی است؛ اما قطع رحم می‌کند و
خداوند سی سال از عمر او می‌کاهد و سه سال بعد از آن اجل او فرا می‌رسد.
در
روایت دیگری سالار شهیدان می‌فرماید: هر کس دوست دارد مرگش به تأخیر بیفتد، صله رحم کند.
صله رحم هم‌چنین
رزق و روزی را زیاد می‌کند.
چنان‌چه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید:
هر کس یک
عمل را برای من ضمانت کند (انجام دهد)، چهار عمل را برای او ضامن می‌شوم و آن صله رحم است که هر کس انجام دهد، خداوند او را دوست خواهد داشت،
رزق او زیاد می‌شود، عمرش افزایش پیدا می‌کند و داخل بهشتی می‌شود که خداوند وعده داده است.
از آثار دیگر صله رحم، افزایش
محبت و جلب حمایت ایشان و جلوگیری از مرگ بد است.
در مورد اخیر مولا علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: صله رحم دشمن را اندوهگین می‌سازد و از مرگ‌های بد نگه می‌دارد.
سکرات مرگ نیز با صله رحم آسان می‌شود.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: کسی که دوست دارد خداوند سختی‌های
مرگ را بر او آسان کند، نسبت به خویشان و نزدیکان و پدر و مادرش نیکی کند، اگر چنین کرد خداوند سختی‌های مرگ را بر او آسان می‌کند.
قطع رحم نیز مورد نکوهش فراوان قرار گرفته و آثار ناخوش‌آیندی نیز بر آن مترتب می‌باشد.
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «اقبح المعاصی قطیعة الرحم و العقوق؛ زشت‌ترین معصیت‌ها قطع رحم و عاق (والدین) شدن است.
قطع رحم باعث کاهش عمر
انسان شده، او را به
فقر مبتلا کرده و از ورود به
بهشت محروم می‌نماید.
چنان‌چه پیامبر اکرم فرمود: سه گروه هرگز داخل بهشت نمی‌شوند:
شراب‌خوار، ایمان‌آورنده به
سحر و قاطع رحم
(البته اگر
توبه نکردند).
حال باید دید صله رحم چیست و با چه اموری محقق می‌شود.
آیات مختلف از جلمه ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵
سوره بقره و دیگر
آیات منظور از صله رحم را ارتباط داشتن و نیکی کردن و
انفاق به خویشان و نزدیکان می‌داند. این نیکی و انفاق می‌تواند زبانی، فعلی، قلبی و مالی باشد.
انفاق زبانی مثل
سلام کردن و جواب دادن آن، دعا کردن، دوری گزیدن از
غیبت،
تهمت و
افترا به ایشان، نام او را به نیکی یاد کردن،
آشکار کردن نیکی‌ها و پوشاندن
عیوب ایشان.
انفاق فعلی با به‌جا آوردن
نماز،
روزه،
حج و
زیارت به نیابت،
وفای به عهد، دید و بازدید، حفظ احترام و رعایت شأن و موقعیت ایشان،
عیادت و ... محقق می‌شود.
آرزوی وصول خیرات دنیوی و اخروی و آرزوی دفع بلایا، از مصادیق انفاق قلبی است.
و در نهایت انفاق مالی می‌تواند با کمک بلاعوض،
قرض الحسنه دادن، پرداخت
صدقه به نیابت از او انجام گیرد.
با چنین اوصافی از صله رحم اگر شخصی از خویشان و نزدیکان
حدود الهی را رعایت نکند و ابایی از گناه کردن نداشته باشد و حتی گاه از روی
جهل و
نادانی یا خدای ناکرده از روی عناد و غرض‌ورزی، نسبت‌های ناروایی به
خداوند دهد، وظیفه ما در مورد صله رحم با ایشان چیست؟
وظیفه ما در قبال افرادی که مسائل اسلامی را رعایت نمی‌کنند:
برای
اصلاح هر امری در درجه اول باید ریشه‌های آن مسئله را بررسی کرد و متناسب با آن علل و عوامل، راهکارهای مناسب را به کار گرفت؛ به عنوان مثال ممکن است
مشکلات زندگی باعث این امرشده باشد و یا ازدست دادن عزیزی او را به
کفرگویی واداشته است و ... بررسی شرایط روحی، جسمی، تربیت خانوادگی، زمان شروع این حالت و اطلاعات بیش‌تری از ایشان می‌تواند شما را به انتخاب روش برخورد مناسب رهنمون شود.
محبت کردن به افراد، یکی از بهترین راه‌های
تبلیغ دین و
امر به معروف و
نهی از منکر است.
یکی از مهم‌ترین وظایف نسبت به این‌گونه افراد امر به معروف و نهی از منکر است. البته امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد.
در یک مرتبه می‌توان با محبت کردن و رفتارهای شایسته او را متوجه اشتباهاتش کرد. در مرتبه دیگر برای اینکه به او بفهمانید که از این اعمالش متنفرید می‌توانید روی بگردانید،
چهره را در هم بکشید و حتی رفت و آمد را به طور موقت ترک کنید. در رتبه بعدی با
موعظه و
نصیحت و اشاره به عاقبت بد کسانی که
گناه‌کار بودند می‌توانید ایشان را نهی از منکر کنید. در مورد موعظه و نصیحت سعی شود حالت
سرزنش و توبیخ نداشته باشد که در غیر این صورت نسبت به شما حالت تدافعی گرفته و با شما از در
لجاجت برخورد خواهد کرد.
کتاب‌های موثری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌توانید به ایشان
هدیه دهید؛
کتاب کیفر گناه از آقای
رسولی محلاتی می‌تواند مفید باشد.
راه مؤثر دیگر این است که
محبت خداوند را در دل او جای دهید.
برای این کار
ذکر نعمت‌های بی شمار خداوند به ایشان و دفع بلاهای متعدد از ایشان می‌تواند بسیار مفید باشد. نعمت‌های مختلفی چون
سلامتی،
رزق و روزی، اولاد و شوهر خوب، مسلمانی و
شیعه بودن و خیلی از نعمت‌هایی که می‌شناسید.
متذکر شوید که این همه
نعمت را خداوند به ما ارزانی داشته و اگر بندگانش را دوست نمی‌داشت، این چنین نمی‌کرد.
چهره‌ای زیبا و خوب از
دین و خداوند به ایشان عرضه کنید. ذکر
رحمت‌های الهی،
عفو و بخشش‌های بی‌شمار،
نعمت‌های بهشتی، لذت انجام فرامین الهی و
ترک معاصی در ایجاد این چهره زیبا مؤثر است.
اگر ایشان بعد از یک
حادثه غم‌انگیزی مثل فوت شوهر یا فرزند یا
والدین و یا
بیماری خود و نزدیکان و یا به هر علت دیگری این‌گونه شده‌اند، ایشان را تسلّی و دلداری دهید، خودتان را در
غم و مصیبت ایشان شریک گردانید و به ایشان بفهمانید که خداوند به بندگان خود
ظلم نمی‌کند و کارهای او همه از روی
حکمت و
مصلحت می‌باشد و در مقابل
مصیبت،
انسان را بی‌اجر و مزد نمی‌گذارد.
این گونه گفت‌وگوها و دید و بازدیدها همراه با ارائه چهره‌ای دل‌انگیز از
دین می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت وی از این حالات و اعمال باشد.
اما اگر همه این کارها را قبلاً انجام داده‌اید و یا بعداً انجام دادید و نتیجه نگرفتید، می‌توانید با رعایت ادب و احترام به ایشان رابطه خود را با ایشان محدود کنید. البته نه اینکه
قطع رحم کنید. می‌توانید وظیفه مسلمانی خودتان را در حد
سلام و احوال‌پرسی و هرازگاه دیدار سرپایی انجام دهید. البته از انفاق قلبی و زبانی یعنی
دعا برای
اصلاح و بازگشت وی دریغ نکنید که این خود جزو صله رحم محسوب می‌شود.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: با ارحامتان ارتباط داشته باشید و به برادرانتان نیکی کنید ولو به یک سلام نیک و جواب آن.
البته
مراجع عظام تقلید نیز قطع رحم را جایز نمی‌شمارند؛ ولی تصریح می‌کنند که اگر ترک
معاشرت به طور موقت موجب خودداری وی از
گناه شود، از باب
امر به معروف و
نهی از منکر واجب می‌شود.
۱. آداب معاشرت در اسلام، محمدحسین الجلالی، ترجمه جواد بیات و محمد آذربایجانی، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲ ش.
۲. اخلاق ناصری، خواجه نصیرالدین طوسی به تصحیح مجتبی مینویی، انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم، ۱۳۷۲ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صله رحم با خویشاوندان گناه‌کار»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۱۱.
