شهرت‌طلبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شهرت، شهرت‌طلبی، شهرت در لباس، شهرت در نماز.
پرسش: در روایت
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) منظور از این که
خداوند «شهرت در نماز» را دشمن می‌دارد، چیست؟ (امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: خداوند دو شهرت را دشمن می‌دارد، شهرت لباس و شهرت نماز، لطفا این
حدیث را توضیح دهید)؟
پاسخ: امروزه، ما به اسامی افرادی برمی‌خوریم که اسطوره‌های ملی یا مذهبی‌اند و برخی (همچون انبیای الهی) شهرت جهانی در همه دوران بعد از خود، داشته‌اند. قهرمانان ملی و دینی، نیز از جمله کسانی هستند که شهرت فراوانی دارند. بی‌تردید نمی‌توان این نوع شهرت را نکوهش کرد؛ بلکه آن‌چه در مجموعه معارف اسلامی نهی شده، آن است که
انسان خودش را به روش‌های مختلف در معرض مشهور شدن قرار داده و خواهان رسیدن به شهرت باشد. به عبارت دیگر شهرت‌طلبی است که در روایات از آن نهی شده، نه شهرت.
حال ممکن است، کسب شهرت با وسیله نقلیه‌ای باشد که شخص استفاده می‌کند، یا با لباس و یا حتی به وسیله عبادات و
نماز این شهرت‌طلبی صورت گیرد.
در جامعه انسانی همیشه عده‌ای بوده‌اند که در بین مردم از شهرت و معروفیت بیش‌تری بر خوردار بودند، این موضوع در همه جوامع قابل
رؤیت است.
امروزه، ما به اسامی افرادی برمی‌خوریم که اسطوره‌های ملی یا مذهبی‌اند و برخی (همچون انبیای الهی) شهرت جهانی در همه دوران بعد از خود، داشته‌اند. قهرمانان ملی و دینی، نیز از جمله کسانی هستند که شهرت فراوانی دارند، چنین امری طبیعی است. اما سؤال این است که چه چیزی در
اسلام نهی شده است؟ شهرت یا شهرت‌طلبی؟
در بیان این موضوع باید گفت، انسان‌ها که با یک‌دیگر در یک جامعه
زندگی می‌کنند، دارای استعدادها و توانایی‌های مختلف جسمی، مالی و... اند؛ اما اسلام خواسته است که افراد در عین وجود اختلافات ذاتی یا طبیعی که دارند، خود را به سبب این‌گونه امور، در بین مردم انگشت‌نما نکنند.
شهرت‌طلبی و کسب شهرت و عواملی که باعث بروز آن می‌شود، بدین سبب در اسلام نهی شده است تا جامعه بتواند از حسادت‌ها، چشم و هم‌چشمی‌ها، عقده‌گشایی‌ها و
غرور و
تکبر در امان باشد.
آن‌چه در اسلام نهی شده، کسب شهرت جهت دست یافتن به منافع شخصی و دنیوی است، حال به هر راه و روشی که باشد. به بیان دیگر، مشهور شدن عده‌ای، امری طبیعی است؛ ولی این‌که خود شخص، به روش‌های متفاوت در این راه گام بردارد یا وقتی خود را در این مسیر یافت، از این مسیر برنگردد، چنین امری نامطلوب است.
وقتی به
روایات نگاه می‌کنیم می‌بینیم،
معصومان (علیهم‌السلام) شهرت‌طلبی را به طور مطلق مطلوب نمی‌دانند. (در کتاب شریف کافی، مرحوم کلینی بابی به عنوان «کراهیة الشهرة» آمده است که در آن روایات مربوط به شهرت‌طلبی را آورده است).
شهرت‌طلبی که می‌تواند به عنوان یک بیماری روانی نیز مورد بررسی قرار گیرد، در لباس‌هایی مختلف خود را نشان می‌دهد، گاه کسب شهرت از طریق پوشیدن لباس است؛ لباس‌های فاخر و گران‌قیمت یا حتی لباس‌های مندرس و کهنه! گاه شهرت با وسیله نقلیه‌ای است که در چشم مردم موجب شهرت شود، (امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کَفَى بِالرَّجُلِ خِزْیاً أَنْ یَلْبَسَ ثَوْباً مُشَهِّراً وَ یَرْکَبَ دَابَّةً مُشَهِّرَةً».)
و گاه عده‌ای از طریق عبادات و نماز در پی کسب شهرت‌اند.
«عَنِ الرِّضَا (علیه‌السلام) قَالَ: مَنْ شَهَّرَ نَفْسَهُ بِالْعِبَادَةِ فَاتَّهِمُوهُ عَلَى دِینِهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ شُهْرَةَ الْعِبَادَةِ وَ شُهْرَةَ اللِّبَاسِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّمَا فَرَضَ عَلَى النَّاسِ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ سَبْعَ عَشْرَةَ رَکْعَةً مَنْ أَتَى بِهَا لَمْ یَسْأَلْهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَمَّا سِوَاهَا وَ إِنَّمَا أَضَافَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَیْهَا مِثْلَیْهَا لِیَتِمَّ بِالنَّوَافِلِ مَا یَقَعُ فِیهَا مِنَ النُّقْصَانِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یُعَذِّبُ عَلَى کَثْرَةِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ لَکِنَّهُ یُعَذِّبُ عَلَى خِلَافِ السُّنَّةِ»؛
امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کسی که خودش را به عبادت مشهور کند، او را در دینش پاک و بی‌غل‌و‌غش ندانید که خدا شهرت به عبادت و شهرت به لباس را مبغوض و دشمن داشته. سپس فرمود:
خداوند متعال بر مردم در شبانه‌روز فقط هفده
رکعت نماز
واجب کرده، هر کس که آن‌ها را انجام دهد، از غیر آن‌ها مورد سؤال واقع نمی‌شود.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) دو برابر آن‌ها را (۳۴ رکعت) بر آن‌ها اضافه نمود (به عنوان نافله) که اگر نقصانی در فرایض و
نمازهای واجب رخ دهد و کمبودی از حیث خشوع و خضوع و آداب نماز پیدا شود، با این نوافل جبران گردد. البته بدیهی است که خداوند برای نماز و
روزه زیادی و مستحبی کسی را
عذاب نمی‌کند؛ ولی اگر در رفتار و کردار خود برخلاف
سنت و روش اسلامی و دینی
عمل نماید، مورد مؤاخذه و کیفر قرار می‌گیرد».
(همان‌طور که در این
روایت دیده می‌شود، (عبارت: شهر نفسه) شهرت به عبادتی ناپسند شمرده شده است که خود شخص در این مسیر گام بردارد و قصدش از کثرت عبادت، مشهور شدن به همین
صفت باشد؛ وگرنه بسیاری از
ائمه (علیهم‌السلام) مشهور به
زهد و
عبادت بوده‌اند.)
یکی از دلایل مستحب بودن مخفی نگاه داشتن عبادات و
اعمال خیر همین است که انگیزه شهرت‌طلبی به وسیلۀ عبادات در
انسان از بین برود؛ لذا در برخی
روایات آمده است:
«أَعْظَمُ الْعِبَادَةِ أَجْراً أَخْفَاهَا»؛ «بالاترین عبادات از نظر اجر و
پاداش، عباداتی است که مخفیانه انجام شود».
روایت امام رضا (علیه‌السلام) شامل هر عبادتی می‌شود که به این قصد انجام گیرد؛ اما درباره برخی اعمال عبادی مانند
نماز روایات به خصوصی داریم که در کنار این روایات عام، قابل توجه است.
در روایتی چنین آمده است:
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«إن الله يبغض الشهرتين: شهرة اللباس وشهرة الصلاة»؛ «
خداوند دو شهرت را دشمن می‌دارد، شهرت در لباس و شهرت در نماز».
شاید به این علت که
نماز، واجبی است که هر روزه باید
اقامه شود و معمولاً در منظر مردم انجام می‌شود، از میان همه عبادات، به‌تنهایی ذکر شده، و به نوعی مانند لباس شخص است که دیده می‌شود؛ لذا در کنار شهرت در لباس آمده است.
به هر ترتیب،
اسلام نمی‌خواهد تا عده‌ای در جامعه انگشت‌نما شوند که هم خودشان به غرور و
تکبر گرفتار شوند و هم
آرامش روحی و روانی افراد و جامعه را به خاطر برانگیختن حساسیت‌های مختلف از بین ببرند؛ لذا از هرگونه خودنمایی در سطح جامعه، نهی کرده، اگرچه اختلافات معمولی بین افراد جامعه را پذیرفته است.
در مسئلۀ شهرت و مشهور شدن هم، اگرچه
دین اسلام شهرت‌طلبی را مذموم دانسته، اما با مشهور بودن ـ در صورتی که مشهور شدن، خواست
انسان نباشد و برای آن تلاش نکرده باشد ـ که امری طبیعی است و در هر جامعه‌ای امکان ظهور و بروز دارد، برخوردی نداشته است.
شایان
ذکر است، گاهی کسب شهرت نه به عنوان یک
هدف، بلکه به عنوان وسیله‌ای جهت خدمت به دیگران است. مانند این‌که فرد ناچار باشد برای رسیدن به هدفی مقدس، خود را در معرض عموم قرار داده و ویژگی و برجستگی‌های خویش را در بین مردم بیان کند که قطعاً این امر مورد نظر این نوشتار نبوده و چه‌بسا عنوان شهرت‌طلبی به این امر تطبیق نگردد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شهرت‌طلبی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
