کلیدواژه: کتابهای حدیثی، شرح اصول كافی، شرح فروع كافی، مناهج الاخبار، ملاذ الاخيار، شرح غررالحكم.
پرسش: چه شرحهایی بر کتابهای حدیثی شیعه نوشته شده است؟ (آیا کتاب «مرآة العقول» که در تصحیح و شرح کتاب «کافی» هست، کتب دیگری نیز در تصحیح و شرح کتاب «کافی» و کتابهای دیگر روایی نوشته شده است؟).
این کتاب از جمله شروحی است که بر یکی از منابع مهم شیعی، یعنی اصول کافی نگاشته شده است. گرچه نام ملاصدرا با فلسفه اسلامی و حکمت متعالیه عجین شده و با شنیدن و دیدن این نام، بلندای افق اندیشه این اندیشمند فرزانه در زمینه فلسفه و عرفان در ذهن تداعی میشود، اما با نگریستن در آثار تفسیری و حدیثی او بهخوبی مشاهده میگردد که ابعاد اندیشهای این بزرگمرد، تنها در معقول خلاصه نمیشود و در حوزه منقول نیز از آگاهی گسترده، بینشی استوار و نگاهی ژرف برخوردار است.
روش این کتاب قبل از اینکه روش حدیثی باشد، فقهی است. مؤلف در این کتاب مسلک علمایی مانند محقق حلی، علامه حلی و شهید ثانی را پیموده و بعد از کتابت عنوان باب، اقوال مختلف در آن باب را ذکر میکند؛ سپس ادله و بعد بحث کاملی از آن مبحث ارائه مینماید و با استناد به کتب لغت مانند صحاح، نهایه، قاموس و مغرب، به شرح احادیث باب میپردازد و در مواضعی مباحث رجالی مرتبط با احادیث را ذکر میکند.
کتاب «مناهج الاخبار»، در سه جلد تنظیم شده است؛ شارح در جلد اول، به شرح مطالب طهارت و نماز، در جلد دوم، به تشریح مباحث روزه، خمس و زکات و در جلد سوم، به بررسی مطالب حج پرداخته است.
وی، در مقدمه، شبهات متعددی را از زبان یکی از معاصرین ذکر کرده و پاسخ داده است و چون یکی از شبهات این بوده که تمام روایات کتب اربعه، خصوصاً آنچه در «تهذیب» و «استبصار» آمده، صحیح است، شارح، این کتاب را تألیف نموده تا آنچه را در مورد مطالب کتاب «الاستبصار» در زمینه اشکالات سندی و متنی احادیث، از کتب اصحاب استفاده نموده، بیان نماید.
[۷]علوی عاملی، احمد بن زینالعابدین، مناهج الاخبار فی شرح الاستبصار، مقدمه شارح، ج۱، ص۳، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول، ۱۳۹۹ق.
وی، در این کتاب، نظریات بسیاری از علمای شیعه (مانند سید مرتضی، علامه حلی، شهید اول، محقق اول و محقق ثانی) و نیز علمای اهل تسنن را در باب مطالب مورد بحث ذکر کرده است. این کتاب، منبعی خوب برای آشنایی با نظریات فقهی، روایی و رجالی مؤلف آن، میر سید احمد بن زینالعابدین علوی و بحثهای مطرح میان اخباریها و دیگر علمای شیعه در قرن یازدهم هجری میباشد. شارح، در هر مبحثی، نخست، قسمتی از کلامشیخ طوسی، صاحب کتاب «الاستبصار» را با عنوان «قال رحمه الله» ذکر میکند و سپس با عنوان «اما السند» و «اما المتن» به نقد و بررسی آن میپردازد.
مؤلف در این کتاب پس از نقل روایت، ابتدا سند آن را مورد بررسی قرار میدهد و سپس در صورتی که متن روایت نیاز به توضیح داشته باشد، به شرح متن و دلالت حدیث میپردازد.
گفتنی است هرچند تصحیح و شرح کتابهای حدیثی کار علمی ارزشمندی است، اما از لحاظ اعتبار و اطمینان به دیدگاههایی که در شرح احادیث ارائه شده، لازم است تفسیر مرتبط با هر روایت به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.