ریا در مسائل دینی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ریا، نیت، عبادات، اخلاص، وسوسه ریا.
پرسش: شخصی هستم که در مسائل دینی دچار ریا هستم و بسیار رنج می‌برم، بنده را راهنمایی کنید.
پاسخ: براساس برخی
روایات، ریاکار چهار علامت دارد: اگر تنها باشد،
اعمال خود را با کسالت انجام می‌دهد و اگر در میان مردم باشد، با نشاط انجام می‌دهد، هرگاه او را
مدح و ثنا گویند، بر عملش می‌افزاید و هرگاه ثنا نگویند، از آن می‌کاهد.
انسان باید مواظب اعمال و کردار خود باشد و آن را به
ریا و خودنمایی نابود نسازد؛ اما گاهی انسان دچار وسوسه ریا می‌شود و تصورات واهی از ریا به سراغش می‌آید و جلوی اعمال عبادی را سد می‌کند. در این‌جا وظیفه آن است که به وسوسه اعتنا نکنیم و همین که از خطور این‌گونه تصورات و اوهام ناراحت هستیم، دلیل بر آن است که ریایی در کار نیست و این
شیطان است که می‌خواهد ما را از راه باز دارد.
در تمام کارهای عبادی باید
نیت وجود داشته باشد و نیت هم خالص و قصد انجام کارها تنها برای رضای خدا باشد و اگر در اعمال انسان ریا و
خودنمایی وجود داشته باشد، آن اعمال ثمره واقعی را دربر نخواهد داشت و مقبول درگاه الهی نمی‌گردد.
برای تشخیص ریا راه‌هایی وجود دارد که از جمله در
حدیث شریفی از امیرمؤمنان برای افراد
ریاکار چند علامت و نشانه معین شده است.
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «لِلْمُرائِیِ اَرْبَعُ عَلاماتٍ: یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ وَ یَنْشُطُ اِذا کانَ فی النّاسِ و یَزیدُ فی العَمَلِ اِذا اُثْنِیَ علیهِ وَ یَنْقُصُ مِنْهُ اِذا لَمْ یُثْنی عَلَیهِ؛ ریاکار چهار علامت دارد: اگر تنها باشد، اعمال خود را با کسالت انجام می‌دهد و اگر در میان مردم باشد، با نشاط انجام می‌دهد، هرگاه او را مدح و ثنا گویند، بر عملش می‌افزاید و هرگاه ثنا نگویند، از آن می‌کاهد».
انسان باید مواظب اعمال و کردار خود باشد و آن را به ریا و خودنمایی نابود نسازد؛ اما گاهی انسان دچار وسوسه ریا می‌شود و تصورات واهی از ریا به سراغش می‌آید و جلوی اعمال عبادی را سد می‌کند. به عبارت دیگر، با این‌که در مسئله
اخلاص در عبادت و دوری از ریا باید
کمال مراقبت را مبذول داشت، اما گاهی اوقات این مراقبت از حد عادی بیرون می‌رود و به صورت وسوسه درمی‌آید و به خصوص آن‌ها که در آغاز راه هستند، بیشتر دچار این‌گونه وسوسه‌ها می‌شوند. در این‌جا وظیفه آن است که به
وسوسه اعتنا نکنیم و همین که از خطور این‌گونه تصورات و اوهام ناراحت هستیم، دلیل بر آن است که ریایی در کار نیست و این شیطان است که می‌خواهد ما را از راه باز دارد. آری! گاهی نیز شیطان به بهانه این‌که این کار ریاست، مانع انجام کار نیک می‌شود.
شخصی خدمت حضرت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) عرض کرد: «ای
رسول خدا! بعضی از ما در حال
روزه یا مشغول
نماز است و شیطان او را وسوسه می‌کند و می‌گوید تو
ریاکاری». حضرت فرمود: «هرگاه چنین شد، بگویید: خدایا! به تو پناه می‌برم و تو از حال من آگاه‌تری و به وسوسه شیطان
اعتماد نکند و کارش را دنبال کند».
راه‌های درمان ریا، عبارت‌اند از:
توجه به این‌که
روز قیامت خداوند به ریاکار می‌گوید تو برای من کاری نکردی، برو
ثواب و
پاداش خود را از همان‌هایی بگیر که بر ایشان کار و
عبادت می‌کردی (پوچی
عمل).
توجه به این‌که خداوند قادر مطلق است او می‌تواند به بهترین و راحت‌ترین شکل به ما آبرو،
عزت، مقام و مقبولیت و محبوبیت اجتماعی بدهد و از راه‌هایی که ما گمان آن را نمی‌کنیم، به ما عزت و موفقیت ببخشد.
توجه به این مطلب که تأیید اجتماعی و جلوه‌نمایی ما ممکن است
لذت داشته باشد؛ اما این زودگذر است؛ اما توجه به خداوند و معاشقه با او لذتی ماندگار دارد و پس از آن ناامیدی در کار نیست و انسان به
کمال می‌رسد.
علاوه بر اقدام در
درمان ریا باید بقیه فضایل را در خود تقویت کنیم. علمای
اخلاق می‌گویند هر قدر صفات خوب در
انسان بیشتر
رشد کند، صفات بد کمتر مجال رشد می‌یابند.
ریشه همه بدی‌ها از خودخواهی‌ها ناشی می‌شود. با مبارزه با
خودخواهی به قطع ریشه ریا اقدام کنیم.
دوستان مخلص و معاشران باصفا برای خود بیابیم و از افراد ریاکار فاصله بگیریم. در مورد افراد خودساخته
مطالعه کنیم.
دائم الذکر و فکر باشیم. پیوسته با کتب اخلاقی و
موعظه (کم و مداوم) در ارتباط باشیم تا با غفلت‌زدایی به حقیقت
اخلاص نزدیک‌تر شویم.
به نماز و آداب و شرایط آن اهمیت دهیم که نماز انسان را از بدی‌ها باز می‌دارد و سستی و کاهلی در نماز باعث رشد زشتی‌ها در درون ما می‌گردد
ریا از جمله کارهای ناپسندی است که ارتباط مستقیم با
محبت دنیا دارد. کسی که چشم دنیابین داشته باشد و غیر خدا را مؤثر در امور بداند و برای رسیدن به خواسته‌های مادی تلاش می‌کند، دست به ریا می‌زند و این راه را پیش می‌گیرد وگرنه کسی که دلش سرشار از محبت الهی است و به
عشق او
زندگی می‌کند چگونه غیر خدا را در طریق زندگی برمی‌گزیند و کاری می‌کند که دیگران از او تمجید نمایند و
رضایت خدا را بر رضایت مخلوق ترجیح دهد.
کسی که
ریا می‌کند دنبال عزت می‌گردد و با نمایاندن کارهای خوب به این و آن می‌خواهد که بفهماند آدم خوبی است تا به او احترام کنند، دوستش بدارند و بر عزت و سرافرازی‌اش افزوده گردد؛ درحالی‌که عزت تنها از آن
خداوند است که به هر کس که بخواهد عطا می‌نماید و از هر کس که بخواهد می‌گیرد.
برای
خودسازی فردا دیر است، امروز اقدام کنیم که راحت‌تر به نتیجه مطلوب برسیم.
همین مگو فردا که فردا‌ها گذشت ••• تا به کلی نگذرد ایام کشت
(مولوی)
۱. محمدرضا مهدوی‌کنی، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴ش.
۲. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، باب اخلاص و باب ریا، قم، دارالحدیث.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ریا در مسائل دینی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۰۹.
