روایات تحریف قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: روایات، تحریف قرآن، شیعه،
خبر واحد، متواتر، مستفیض.
پرسش: روایات تحریف قرآن را علمای شیعه متواتر می‌دانند یا مستفیضه؟
پاسخ: روایات دال بر
تحریف لفظی، اخبار آحاد هستند نه مستفیض یا
متواتر؛ چنان‌که برخی علمای شیعه نیز به این مسئله تصریح کرده‌اند.
روایات شیعه درباره
تحریف قرآن را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:
روایاتی که سندی ضعیف دارند یا مرسله و یا مقطوع السند هستند که غیر معتبرند که همین قسم از روایات گروه عمده و غالب روایات می‌باشد.
روایاتی که از
ثقات معتبر نقل شده‌اند که این بخش از روایات هم قابل تقسیم به دو گروه می‌باشد:
منافاتی با روایاتی که بر
عدم تحریف قرآن دلالت دارند نداشته و با آن‌ها قابل جمع هستند.
روایاتی هستند که با روایات گویای عدم تحریف قابل جمع نیستند که این دسته از روایات بسیار کم هستند و به حد
تواتر نمی‌رسند.
مهم‌ترین کتابی که روایات تحریف‌نما در آن جمع شده است، کتاب
فصل الخطاب مرحوم
میرزا حسین نوری می‌باشد. که با زیادی روایاتی که نقل کرده، به حد تواتر نمی‌رسد و از آحاد
تجاور نمی‌کند؛ چراکه مجموع آن روایات ۱۱۲۲
روایت می‌باشد، که ۸۱۵ روایت آن از کتبی بی‌اعتبار و مجهول، بلکه بی‌اساس و جعلی می‌باشد، نقل شده است. بنابراین ۳۰۷ روایت باقی می‌ماند که ۱۰۷ مورد آن راجع به
اختلاف قرائات است و تنها ۲۰۰ روایت باقی مانده در کتب معتبر نقل شده است.
اما این روایات دویست‌گانه هم بر انواعی قابل تقسیم هستند:
تعداد زیادی از آن‌ها مربوط به
تفسیر آیات می‌باشند.
روایاتی هم می‌گویند که
ائمه (علیهم‌السلام) برخی از
آیات را طور دیگری
تلاوت می‌کرده‌اند که این گروه روایات به جهت کم بودن و
خبر واحد بودن اعتباری ندارند؛ چون قرآن با خبر
متواتر ثابت می‌شود نه با خبر واحد.
در بعضی روایات لفظ
تحریف به کار رفته که مراد، تحریف معنوی است نه لفظی؛
مانند روایتی که در
کافی آمده است که
امام باقر (علیه‌السلام) در نامه‌ای به
سعد الخیر نوشته‌اند: «وكان من نبذهم الكتاب أن أقاموا حروفه وحرفوا حدوده ...؛
و از کنار گذاشتن
کتاب توسط آن‌ها این است که آن‌ها حروف آن را مواظبت کرده و به پا داشتند؛ ولی حدود آن را تحریف کردند».
روایاتی هم در آن کتاب گرد آمده است که اصلاً ربطی به تحریف ندارد؛
مانند این‌که از
امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده است که وقتی حضرت سوره
قل هو الله احد را در
نماز وتر می‌خواند، پس از آن می‌گفت: «کذلک الله ربی» که بی‌ربط بودن آن با تحریف، کاملاً مشخص است؛ چون «کذلک الله ربی» را حضرت در
مقام اقرار به محتوای
سوره می‌فرموده‌اند، نه به عنوان بخشی از سوره.
روایات مربوط به ایجاد خیمه‌هایی توسط
حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) در زمان ظهور و آموزش دادن قرآن که از آن‌ها استفاده می‌شود که قرآنی که در آن زمان تدریس می‌شود، همین
قرآن است و فقط در نحوه تألیف و چینش ترتیب سور با این قرآن فرق دارد. به اضافه برخی توضیحات و تفاسیر که در حاشیه آن ثبت شده باشد؛ به نحوی که کاملاً با متن قرآن متفاوت باشد.
نمونه آن روایات این است که
جابر بن جعفی از
امام باقر (علیه‌السلام) نقل می‌کند که جعفی فرمود: «إِذا قامَ قائمُ الِ محمدٍ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) ضربَ فساطيط لمن يُعلِّمُ الناسَ القرآنَ على ما أَنْزلَ اللهُ جَلَّ جلالُه فاَصْعَبُ ما يكونُ على مَنْ حَفظهُ اليومَ ، لأنّه يُخالفُ فيه التأليفَ؛
وقتی که
قائم آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) قیام کند، برای کسانی که به مردم
قرآن را طبق آن‌چه خدا نازل کرده، یاد بدهند، خیمه‌هایی بر پا می‌کنند. پس یاد گرفتن آن برای کسانی که الآن آن را حفظ هستند، بسیار سخت خواهد بود؛ زیرا آن قرآن با قرآن موجود فعلی در تألیف مخالف است».
روایاتی هم دلالت بر نزول بخشی از آیات در شأن
اهل بیت (علیهم‌السلام) دارند که این دسته نیز ارتباطی با
تحریف ندارد.
بدین ترتیب روایات دال بر تحریف لفظی، اخبار آحاد هستند نه مستفیض و یا متواتر؛ چنان‌که برخی علمای شیعه نیز به این مسئله تصریح کرده‌اند.
به عنوان نمونه عبارت چند تن از بزرگان که در کتاب
التحقیق فی نفی التحریف عن القرآن الشریف، آمده است.
شیخ طوسی می‌گوید: «روایات زیادی توسط عامه و خاصه روایت شده که در مورد نقصان بسیاری از
آیات قرآن و جابه‌جایی بعضی دیگر می‌باشد؛ اما طریق آن‌ها آحاد است و موجب
علم و عمل نیستند و بهتر آن است که از آن‌ها اعراض کرد و خود را به آن‌ها مشغول نکرد».
سید مرتضی هم فرموده است: «اخبار ضعیفه‌ای را که خیال کرده‌اند آن‌ها
صحیح است، قائل به تحریف ذکر کرده‌اند که با چنین روایاتی نمی‌شود از قرآنی که صحتش معلوم و قطعی است، روی گرداند».
علامه مجلسی (قدس سره) فرموده است: «اخباری که در مورد تحریف وارد شده، اخبار آحادند که نمی‌توان در پیشگاه خدا قطع بر صحت آن‌ها پیدا کرد. در نتیجه، روایات
تحریف قرآن در
شیعه نه
متواتر است نه
مستفیض».
۱. محمدی، دکتر فتح الله، سلامة القرآن من التحریف، ج۱، ص۳۵-۹۸، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰هـ.ق.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «روایات تحریف قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۲۸.
