• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رزق و روزی حلال

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: روزی حلال، اسلام، درآمد، کسب، رزق، اهمیت رزق حلال.

پرسش: روزی حلال چیست و اهمیت آن در اسلام تا چه حدی است؟

پاسخ:




کلمه «رزق» که معادل فارسی آن روزی است، یعنی هر چیزی که موجودی دیگر را در بقای حیات و زندگی‌اش کمک نماید، و درصورتی‌که آن رزق ضمیمه آن موجود و یا به هر صورتی ملحق به آن شود، حیاتش ادامه می‌یابد؛ مانند غذایی که زندگی بشر و بقائش به‌وسیله آن ادامه پیدا می‌کند. به این صورت که غذا داخل بدن انسان شده و جزو بدن او می‌شود. هم‌چنین مانند همسر که در ارضای غریزه جنسی آدمی او را کمک نموده و مایه‌ی ادامه نسل او می‌گردد. این‌گونه است هر چیزی که دخالتی در بقای موجودی داشته باشد، رزق آن موجود شمرده می‌شود.


در مورد ارتباط تکوینی میان رزق و مرزوق (کسی که از رزق استفاده می‌کند) باید گفت، بقای مرزوق به‌واسطه رزق است و از طرفی رزق به‌واسطه این‌که جزئی از مرزوق شده و به نوعی با آن متحد شده، وجود کامل‌تری پیدا می‌کند؛ مانند گوشت و نان که وقتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و رزق و روزی فردی شدند، جزئی از بدن او می‌شوند و به نوعی در سیر تکاملی قرار می‌گیرند و کامل‌تر می‌شوند.


با توجه به معنایی که از «رزق» ارائه شد، در تعریف رزق حلال باید گفت:

۳.۱ - أ. کسب روزی از راه‌های‌ مشروع

رزق و روزی حلال رزقی است که از راه‌های‌ مشروع و در چهارچوب قوانین شرع به دست آمده باشد؛ یعنی در ضمن معامله شرعی، تجارت، و یا از راه کار و تلاشی که حاصل دست رنج انسان باشد.

۳.۱.۱ - سخن خداوند متعال


قرآن کریم در این‌ باره می‌فرماید: «وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا»؛ و خداوند معامله را حلال و ربا را حرام کرده است.

۳.۲ - ب. پرداختن حقوق خدا


رزق حلال درآمد مشروعی است که حقوق خدا که در آن مال است پرداخته شده باشد؛ مانند خمس، زکات و...: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی‌ وَ الْیَتامی‌ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّه...»؛ بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، پیامبر، و ... است.

۳.۳ - نبودن حق الناس در آن مال

روزی حلال مال و سرمایه‌ای است که حق الناسی در آن نباشد؛ یعنی مال حلالی که انسان از راه مشروع به دست آورده، اگر بده‌کاری دارد، اعم از دیه، قرض و... و توانایی پرداخت آنها را دارد، باید پرداخت کند.


آنچه در موضوع روزی حلال مورد توجه است، این است که پیشوایان دین با گفتار و عمل خود همواره پیروان خویش را به تلاش برای به دست آوردن روزی حلال تشویق کرده و حلال بودن را شرط لازم و ضروری درآمدها دانسته‌اند. آنان کوشیده‌اند تا از این راه نظام مالی و اقتصادی سالم بر زندگی مردم و جامعه حکم‌فرما شود و راه‌های نامشروع کسب درآمد از بین رفته و یا به حداقل برسد. اهمیت این موضوع یعنی جای‌گزین کردن راه‌های مشروع در به دست آوردن روزی به اندازه‌ای است که این موضوع در منابع دینی به گونه‌های مختلف مطرح شده است. در این فرصت برخی روایات را در این زمینه مطرح خواهیم کرد.

در دین اسلام، درآمدهای مشروع و کسب و کار و اموال حلال، جایگاهی ویژه‌ دارد؛ به‌گونه‌ای که در آموزه‌ها و تعالیم آن، تلاش برای کسب درآمد حلال جزو بهترین و باارزش‌ترین عبادت‌ها به شمار رفته است:

۴.۱ - روایتی از امام باقر


«أَبِی جَعْفَرٍ ـ عليه‌السلام ـ قَالَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً أَفْضَلُهَا طَلَبُ الْحَلَالِ»؛ امام باقر علیه‌السلام از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل می‌کند که عبادت هفتاد جزء دارد که بهترین بخش آن تلاش در راه کسب روزی حلال است.

امام علی علیه‌السلام و دیگر ائمه علیهم‌السلام در جایگاه پیشوایان دین، جهت کسب روزی حلال برای گذران زندگی خود از کار و تلاش دریغ نمی‌کردند.



در تاریخ آمده است: «وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ـ عليه‌السلام ـ یَخْرُجُ فِی الْهَاجِرَةِ فِی الْحَاجَةِ قَدْ کُفِیَهَا یُرِیدُ أَنْ یَرَاهُ اللَّهُ تَعَالَی یُتْعِبُ نَفْسَهُ فِی طَلَبِ الْحَلَالِ»؛ علی علیه‌السلام در شدت گرما به دنبال حاجتی بیرون می‌شد که دیگران می‌توانستند انجام دهند، اما مقصودش از این‌که خود اقدام کند و به دیگری وانگذارد، این بود که خداوند شاهد باشد که برای روزی حلال خود را به زحمت انداخته و کار می‌کند.

۵.۱ - روایتی از امام علی

و نیز حضرتشان یکی از ویژگی‌های انسان‌های مؤمن و باتقوا را تلاش برای روزی حلال می‌داند: «... وَطَلَباً فِی حَلَال‌»».

۵.۲ - روایتی از امام سجاد


«کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَقُولُ: الْحَلَالُ هُوَ قُوتُ الْمُصْطَفَیْنَ»؛ امام سجاد علیه‌السلام می‌فرمود: روزی حلال از آن برگزیدگان است.

۵.۳ - روایتی از امام صادق


«فَقُلِ اللَّهُمَّ أَغْنِنِی بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِک»؛ امام صادق ـ عليه‌السلام ـ می‌فرماید: بگویید خدایا! ما را از راه حلال از درآمد نامشروع بی‌نیاز فرما.

۵.۴ - روایتی دیگر

حضرتش درجایی دیگر می‌فرماید: «... فَبَکِّرُوا فِی طَلَبِ الرِّزْقِ وَ اطْلُبُوا الْحَلَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ سَیَرْزُقُکُمْ وَ یُعِینُکُمْ عَلَیْهِ»؛ صبح زود برای به دست آوردن روزی اقدام کنید و روزی حلال را از خدا بخواهید که خداوند آن‌ را به شما خواهد داد و در به دست آوردنش یاریتان خواهد نمود.

۵.۴ - روایتی دیگر

البته به دست آوردن روزی کاملاً حلال مشکلاتی نیز دارد؛ به همین دلیل امام صادق ـ عليه‌السلام ـ فرمود: «مُجَادَلَةُ السُّیُوفِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِ الْحَلَال‌»؛ نبرد با شمشیر از کسب روزی حلال راحت‌تر است. این‌گونه است که پاداشی چون جهاد دارد.



۱. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۸، ص ۳۷۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۸، ص ۳۷۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۳. بقره (۲)، آیه ۲۷۵.    
۴. انفال (۸)، آیه ۴۱.    
۵. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ‌۵، ص ۷۸، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۶. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، ج ‌۳، ص ۱۶۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    
۷. شریف رضی، نهج البلاغه ت حسون، ص ۴۸۱، خطبه ۱۹۳.    
۸. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، متن، ص ۳۸۰، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۹. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، ص ۳۹۹، مشهد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.    
۱۰. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ‌۵، ص ۷۸ و ۷۹، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۱۱. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ‌۵، ص ۱۶۲، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    



پایگاه اسلام کوئست.    



جعبه ابزار