راویان حدیث رفع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث رفع، راویان،
سند، موثق.
پرسش: آیا راویان
حدیث رفع موثق هستند؟
پاسخ: حدیث رفع، از احادیث مشهور و حائز اهمیت در بعضی از مباحث
اصول فقه برای
استنباط در فقه، همچنین مورد استناد برای برخی از مباحث اخلاقی است. این حدیث از جهت سند مشکلی خاص ندارد؛ بلکه می‌توان گفت دارای سند صحیح است. همان‌طور که
فقها در ابواب مختلف فقهی به محتوای آن اعتنا کرده و طبق آن
فتوا داده‌اند.
حدیث رفع، از
احادیث مشهور و حائز اهمیت در بعضی از مباحث اصول فقه برای استنباط در فقه، همچنین مورد استناد برای برخی از مباحث اخلاقی است؛ به همین جهت دانشمندان
شیعه از جهت دلالت این حدیث، به شرح و بررسی آن پرداخته و تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌اند.
اصل این حدیث چنین است: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ فِی التَّوْحِیدِ وَ الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یعْقُوبَ بْنِ یزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رُفِعَ عَنْ أُمَّتِی تِسْعَةُ أَشْیاءَ الْخَطَأُ وَ النِّسْیانُ وَ مَا أُکرِهُوا عَلَیهِ وَ مَا لَا یعْلَمُونَ وَ مَا لَا یطِیقُونَ وَ مَا اضْطُرُّوا إِلَیهِ وَ الْحَسَدُ وَ الطِّیرَةُ وَ التَّفَکرُ فِی الْوَسْوَسَةِ فِی الْخَلْوَةِ (الخلق)
مَا لَمْ ینْطِقُوا بِشَفَةٍ؛
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به نقل از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید: نه چیز از امت من برداشته شده است؛ خطا، فراموشی، آنچه با اکراه و اجبار انجام دهند، آنچه ندانسته انجام دهند، آنچه طاقت فرساست، آنچه از سرِ اضطرار انجام می‌دهند،
حسد (بدون این‌که ظاهر کنند)، فال بد و افکاری که ناشی از
وسوسه در خلوت (
جهان آفرینش) است تا به
زبان نیاورده است.
حدیث رفع از جهت سند اشکالی خاص ندارد که در اینجا به‌صورت کوتاه به وثاقت تک‌تک راویان آن اشاره می‌شود.
این شخص همان شیخ صدوق (ره) است که از بزرگ‌ترین شخصیت‌های جهان
اسلام و از برجسته‌ترین چهره‌های درخشان
علم و
فضیلت است. او که نزدیک به عصر
امام مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ می‌زیست، با جمع‌آوری روایات
اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ و تألیف کتاب‌های نفیس و باارزش، خدمات ارزنده و کم‌نظیری به
اسلام و
تشیع کرد.
شیخ طوسی در معرفی شیخ صدوق می‌گوید: «او دانشمندی جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال، کاملاً آگاه و در سلسله احادیث، نقادی عالی‌مقام به شمار می‌آمد. بین بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سیصد اثر تألیفی از خود به یادگار گذاشته است».
همچنین رجالی کبیر، نجاشی، چنین می‌نویسد: «ابوجعفر (شیخ صدوق) ساکن ری، فقیه و چهره برجسته
شیعه در خراسان است، او به بغداد نیز وارد شد و با این‌که در
سن جوانی بود، همه بزرگان
شیعه از او استماع حدیث می‌کردند».
گرچه
توثیق صریحی در مورد احمدبن محمدبن یحیی العطار در کتاب‌های رجالی نشده است و ظاهراً چون صاحب تألیف نبوده، در فهرست شیخ و نجاشی وارد نشده است؛ ولی احمدبن محمدبن یحیی به چند دلیل
ثقه و معتبر است:
چون یکی از شیوخ عمده شیخ صدوق است.
و فقها نیز بر مشایخ شیخ صدوق
اعتماد کرده‌اند و این توثیق عام است.
عمل بزرگانی مثل خود نجاشی که کتاب‌هایی مختلف را به‌وسیله عده‌ای از اصحاب که مشایخ مهم نجاشی هستند، به‌وسیله احمد نقل می‌کند و شیخ صدوق هم بسیاری از کتاب‌ها را به‌وسیله احمد نقل می‌کند.
به دلیل کثرت روایات افراد ثقه از وی، ثقه است.
او از اصحاب
امام عسکری ـ علیه‌السلام ـ
و دارای کتاب‌های متعددی است؛ از جمله کتاب‌هایی در ابواب مختلف
فقه که آنها را از طریق اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ گرد آورده است.
سعدبن عبدالله در منابع رجالی با عباراتی همچون «ثقة»
و «جلیل القدر»
توصیف شده است.
یعقوب بن یزید بن حماد انباری همان ابویوسف کاتب است. او از اصحاب امام رضا ـ علیه‌السلام ـ است و از
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ نیز روایت نقل می‌کند
و دارای روایات زیاد و کتاب‌هایی می‌باشد.
از او در منابع رجالی با عناوینی مانند «ثقة»
توصیف شده است.
او در اصل اهل
کوفه بود؛ اما بعد ساکن بصره شد
و در سال ۲۰۹ ق، در حدود نود و چند سالگی درگذشت.
حماد با
امام صادق،
امام کاظم،
امام رضا و امام جواد ـ علیه‌السلام ـ معاصر بوده است.
حماد اهل دقت و احتیاط در نقل حدیث بوده است؛ به همین سبب با این‌که از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ هفتاد
حدیث شنیده بوده، برای اطمینان، به روایت بیست حدیث بسنده کرده است.
حماد دارای کتاب‌هایی نیز هست.
او «ثقه»،
و از اصحاب
اجماع است.
او در اصل اهل کوفه بود؛ اما چون سفرهای زیادی برای
تجارت به سجستان داشته، به این نام معروف شد.
شیخ طوسی
و برخی از
فقها وی را
توثیق کرده‌اند و شیخ طوسی برای او تألیفاتی نیز نام برده است.
به علاوه نقل روایت حمادبن عیسی از حریزبن عبدالله دلیل بر وثاقت حریز است.
با توجه به مطالب ارائه شده، می‌توان گفت
حدیث رفع از جهت سند مشکلی ندارد؛ بلکه به نظر می‌رسد دارای
سند صحیح باشد. همان‌طور که فقها در ابواب مختلف فقهی به محتوای آن اعتنا کرده و طبق آن
فتوا داده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
