راه رهایی از ریا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غرور، خودخواهی، ضعف شخصیت.
پرسش: در بعضی کارها (از قبیل رفتن به مراسم ادعیه و
نماز جمعه و
نماز) احساس ریا می‌کنم، چگونه می‌توانم از دست این مرض و بیماری رهایی پیدا کنم؟
پاسخ: ریاکار با
عمل خود درون خود را ویران می‌سازد و از مقام والای
توحید دور می‌شود و در قعر دره شرک پرتاب می‌شود، مردم را وسیله
عزت و احترام خود می‌بیند و
قدرت خدا را به دست فراموشی می‌سپارد و این ریاکاری که نوعی
بت‌پرستی است، سر از
مفاسد بی‌شمار اخلاقی در می‌آورد.
هم‌چنین از نظر عمل بیرونی و خدماتی که به ظاهر انجام داده و قصد او تظاهر و ریاکاری بوده، جامعه نیز دچار خسارت می‌شود؛ چراکه سعی او این است که ظاهر عملش را درست کند و اهمیتی به
باطن عمل نمی‌دهد و چه‌بسا این امر سبب می‌شود که آن اسباب رفاه تبدیل به اسباب
عذاب برای مردم شود و لطمه‌های جبران‌نا‌پذیری از آن ببینند.
بعضی راه‌های درمان ریا، عبارت‌اند از: توجه به
خشم و
غضب الهی از عمل ریا، توجه به بی‌ارزشی
پاداش و تشویق مردم، توجه به خلف وعده‌ها، ناسپاسی‌ها و فراموش‌کاری‌ها و ناتوانی‌های مردم در
قدر‌دانی، توجه به قدرت خداوند در تسخیر دل‌ها و قلب‌ها، توجه به قدرت خداوند در افشای ریاکاری‌ها، توجه به این‌که ریا نابود‌کننده اجر و پاداش اخروی اعمال انسان است و عادت دادن خود به این‌که اعمال و کارهای نیک خود را در پنهانی انجام دهد.
در تمام کارهای عبادی باید نیت وجود داشته باشد و نیت هم خالص، و قصد انجام کارها تنها برای
رضای خدا باشد و اگر در اعمال انسان ریا و خودنمایی وجود داشته باشد، آن اعمال ثمره واقعی را دربر نخواهد داشت و مقبول درگاه الهی نمی‌شود.
برای تشخیص ریا راه‌هایی وجود دارد که از جمله در
حدیث شریفی از امیرمؤمنان برای افراد ریاکار چند علامت و نشانه معین شده است:
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«
لِلْمُرائِیِ اَرْبَعُ عَلاماتٍ: یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ وَ یَنْشُطُ اِذا کانَ فی النّاسِ و یَزیدُ فی العَمَلِ اِذا اُثْنِیَ علیهِ وَ یَنْقُصُ مِنْهُ اِذا لَمْ یُثْنی عَلَیهِ؛ ریاکار چهار علامت دارد: اگر تنها باشد
اعمال خود را با کسالت انجام می‌دهد و اگر در میان مردم باشد، با نشاط انجام می‌دهد، هرگاه او را مدح و ثنا گویند، بر عملش می‌افزاید و هرگاه ثنا نگویند، از آن می‌کاهد».
انسان باید مواظب
اعمال و کردار خود باشد و آن را به ریا و
خودنمایی نابود نسازد؛ اما گاهی انسان دچار وسوسه ریا می‌شود و تصورات واهی از ریا سراغش می‌آید و جلوی اعمال عبادی را سد می‌کند؛ به عبارت دیگر، با این‌که در مسئله
اخلاص در عبادت و دوری از ریا باید کمال مراقبت را مبذول داشت، اما گاهی اوقات این مراقبت از حد عادی بیرون می‌رود و به صورت وسوسه درمی‌آید و به خصوص آن‌ها که در آغاز راه هستند، بیش‌تر دچار این‌گونه وسوسه‌ها می‌شوند. در این‌جا وظیفه آن است که به
وسوسه اعتنا نکنیم و همین که از خطور این‌گونه تصورات و اوهام ناراحت هستیم دلیل بر آن است که ریایی در کار نیست و این
شیطان است که می‌خواهد ما را از راه باز دارد.
از
رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) نقل شده است که فرمود:
«
اذا اتی الشَّیْطانُ اَحَدَکُمْ وَ هُوَ فی صَلوتِهِ اِنّکَ مُرائی فَلْیُطِلْ صَلوتَهُ ما بَدا لَهُ مالَمْ یَفُتْهُ وَقْتُ فریضَةٍ وَ اذا کانَ شیئٍ مِنْ امْرِ الاخِرَةِ فَلْیًتَمَکَّثْ ما بَدا لَهُ وَ اِذا کانَ علی شَیْءٍ مِنْ امْرِ الدُّنْیا فَلْیَبْرَحْ ...؛
اگر کسی در
نماز باشد و شیطان او را به
ریاکاری وسوسه متهم کند تا وقت باقی است هرچه می‌تواند نمازش را طولانی کند، نیز اگر مشغول یک کار اخروی است، باز هم به وسوسه شیطان اعتنا نکند و به کار خود ادامه دهد؛ اما اگر کاری که در دست دارد مربوط به دنیاست، بی‌درنگ آن را رها کند ...».
و در
حدیث دیگری آمده است که شخصی خدمت حضرت پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) عرض کرد: ای رسول خدا! بعضی از ما در حال
روزه یا مشغول نماز است و شیطان او را وسوسه می‌کند و می‌گوید تو ریاکاری. حضرت فرمود: «هرگاه چنین شد بگویید: خدایا! به تو پناه می‌برم و تو از حال من آگاه‌تری و به وسوسه شیطان
اعتماد نکند و کارش را دنبال کند».
خلاصه این‌که وسواس در ریا خودش دلیل بر اخلاص و نداشتن
ریا است و باید کار خود را انجام داد و به وسوسه‌ها اعتنا نکرد.
راه‌های درمان ریا، عبارت‌اند از:
۱. چون اصل ایجاد ریا برای این است که شخص در مال و منافع دیگران طمع می‌کند یا
محبت و ستایش آنان را می‌طلبد و یا از مذمت دیگران می‌ترسد، لازم است اصل این عوامل را از میان برداشت و
عزت و اعتبار را از جانب خداوند دانست که عزت تنها از آن خداوند است. هر که را بخواهد، عزیز و سرافراز می‌کند و هر که را بخواهد، خار و بی‌مایه می‌نماید.
هیچ دندانی نخندد در
جهان ••• بی‌رضا و امر آن فرمان روان
هیچ برگی می‌نیفتد از درخت ••• بی‌رضا و حکم آن سلطان بخت
از دهان، لقمه نشد سوی گلو ••• تا نگفت آن لقمه را حق «او خلو»
(او خلو: داخل شود).
۲. انجام برخی
عبادات در خلوت و تمرین
اخلاص؛
۳. بد دانستن ریاکاری در دل و مبارزه نفسانی با آن روی آوردن به اخلاص در عمل، از جمله راه‌های عملی درمان ریا هستند؛
۴. توجه به پوچی عمل ریایی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حب نفس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۲۸.
