راه‌های ترک گناه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه، ترک گناه، پشیمانی، جبران گناه.
پرسش: در گذشته و حال به گناه کردن خو گرفته‌ام که سبب شده اعمال خوب را ترک کنم و در بند گناهان اسیر شده‌ام و نمی‌دانم چگونه رهایی یابم؛ چون پس از ترک دوباره به گناهان باز می‌گردم و در درونم نه‌تنها نسبت به برخی گناهان احساس ندامت نمی‌کنم؛ حتی لذت می‌برم. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
پاسخ: برخی راهکارهای ترک گناه و عادت‌های زشت، از این قرار است: کوچک نشمردن گناه، کمک گرفتن از نماز، شرط کردن با خداوند، دور کردن فکر گناه از ذهن، مطالعه درباره آثار منفی گناه، خود را در محضر خدا و امامان دانستن، توجه به رسوا شدن در محضر خداوند، پرهیز از مکروهات، پرهیز از مکان‌های خلوت، تقویت اراده، محاسبه نفس، مطالعه درباره پارسایان، برگزیدن دوستان صالح، شرکت در مجالس مذهبی، استفاده بهینه از اوقات فراغت، خواندن قرآن، انجام وظایف دینی، و ترک عادت‌های زشت.
احساس خجالت و شرمندگی در برابر
خداوند متعال نسبت به پیشینه‌های سوء خود از بهترین حالات روحی و معنوی و زمینه‌ساز توجه و جلب
رحمت و عنایت
پروردگار است.
ضمن آن‌که
انسان همواره باید از گذشته‌های بد نگران و نسبت به آینده خود بیمناک باشد.
خوف و اندوه نباید به گونه‌ای باشد که انسان را مأیوس و ناامید سازد؛ چراکه این خود دامی از
ابلیس و گناهی کبیره به حساب می‌آید.
پشیمانی، اساسی‌ترین رکن بازگشت و جبران گناه است؛ ولی نباید در آن متوقف ماند؛ بلکه خداوند منان آن را پلی قرار داده است تا بندگان مؤمن با گذر از آن از
جهنم سیئات (
گناهان) بیرون جسته و به
بهشت حسنات (نیکی‌ها) فرود آیند؛ بنابراین گام بعدی تغییر مسیر و
ترک گناه است.
برای ترک گناه و عادت‌های زشت توصیه‌هایی در پی می‌آید؛ لیکن مهم خود انسان است که با اراده‌ای قاطع به انجام این امور پرداخته و در این صورت خداوند متعال یار و یاور او خواهد بود.
برخی روش‌های ترک گناه، بدین شرح است:
کوچک نشمردن هیچ گناهی هرچند به نظر صغیره باشد؛ چراکه ابلیس لعین با کوچک جلوه دادن گناهان زمینه عادت کردن به
گناه و انجام دادن معاصی کبیره را هم فراهم می‌نماید.
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «بدترین گناه آن است که گنهکار آن را سبک شمارد».
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در دستوری اخلاقی علاج این بیماری را این‌گونه بیان می‌فرمایند: «کوچکی گناه را نبینید؛ بلکه ببینید به چه کسی گستاخی کرده‌اید».
هر وقت گناه در نظر انسان کوچک جلوه نمود و زمینه‌های انجام آن نیز فراهم آمد، بهترین عمل توجه به عظمت و جلالت خداوند متعال است.
از نماز برای ترک گناه کمک بگیرید. در
قرآن می‌خوانیم که: «نماز شما را از کارهای زشت و منکر باز می‌دارد». (ابتدا ممکن است مشکل باشد؛ اما کمی
صبر و
استقامت کمک می‌کند که از نتایج آن بهره بگیرید.
شرط نمودن با خدا مبنی برای ترک معصیت و استعانت جستن از او:
شما می‌توانید هر روز بعد از
نمازهای یومیه با خداوند شرط کنید و قول دهید گناه انجام ندهید. بدین صورت که بعد از خواندن
نماز صبح با خداوند متعال عهد کنید تا نماز ظهر هیچ گناهی را انجام ندهید. بعد از این‌که سربلند بیرون آمدید، بعد از نماز ظهر و عصر عهد خود را تکرار کنید و همین‌طور روز را بدون گناه به پایان رسانید. بعد از مدتی ثمره این روش را به‌خوبی در‌خواهید یافت. پس از آن می‌توانید هر
روز اول صبح با خداوند عهد خودتان را تا شب محکم نمایید.
هرگاه فکر گناه و
وسوسه آن به ذهن آمد، بلافاصله آن را از ذهن خارج کرده و توجه خود را با امور شریفی مثل: نماز،
قرائت قرآن،
مطالعه یا بازی‌ها و سرگرمی‌های سالم معطوف سازید.
مطالعه و
تفکر پیرامون عواقب سوء و وخیم گناه:
در این رابطه مطالعه کتاب‌هایی پیرامون معاد بسیار نافع است. به کتاب‌های
شهید دستغیب (رحمه الله) درباره گناه، آثار آن و ترک گناه مراجعه نمایید.
خود را همواره در محضر حق‌تعالی،
امامان (علیهم‌السّلام) بدانیم و او را به یقین در همه حال مراقب و بینای به افعال خود بنگریم. سعی شود همیشه این کلام گهربار از حضرت
امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) را به یاد داشته باشیم که: عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید.
توجه به حالات زشت گناه و خصوصاً تداعی حالت زشت شخص گنهکار در
عالم آخرت و رسوا شدن در محضر خداوند متعال و ائمه معصومین (علیهم‌السّلام).
برای ترک معاصی لازم است در بسیاری از موارد انسان از مکروهات و چه‌بسا از مباحات (که زمینه گناه را فراهم می‌کند) نیز چشم بپوشد تا او را به انجام زشتی‌ها نزدیک نسازد.در گفتار ائمه اطهار (علیهم‌السلام) آمده است که: «
مکروهات پرتگاه (انسان در معاصی) است».
از مکان‌ها و شرایطی که آدمی را به گناه ترغیب می‌نماید فاصله بگیرید. برای انسانی که معاصی را در خلوتگاه انجام می‌دهد، بهتر آن است که همیشه از مکان‌های خلوت پرهیز کند و بالعکس، انسان‌هایی که در محیط‌های ناسالم معاشرت دارند، پناه بردن به خلوتگاه مناسب‌تر است.
به وسیله تلقین کردن به خود مبنی بر این‌که من می‌توانم و تکرار جملات تشویق‌کننده و پرهیز از بر
زبان جاری کردن جملات یأس‌آور (مثل از عهده من ساخته نیست، نمی‌توانم، قدرت ندارم و ...) اراده خود را قوت بخشیم. برای
تقویت اراده از ورزش نیز می‌توانیم کمک بگیریم.
ورزش باعث می‌شود که انسان فردی با
اراده گردد و راحت‌تر به ترک گناه بپردازد.
رسیدگی به افکار و اعمال در طول روز به خصوص در پایان
روز یعنی شب‌ها قبل از خوابیدن را
محاسبه نفس گویند. توجه به اعمال روز و کردارها و توبیخ نمودن و استغفار کردن در صورت انجام دادن
معصیت، یکی از راه‌های مهم به شمار می‌رود.
مطالعه پیرامون پارسایان و زاهدان و مطالعه کتاب‌های اخلاقی.
با افراد منحرف معاشرت و دوستی نکنیم و دوستان
مؤمن و سالم انتخاب کنیم. بی‌شک هم‌نشینی با دوستان صالح انسان شما را به کاری خوب می‌کشاند.
شرکت در فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی هم‌چنین شرکت در مراسم تشییع جنازه
مؤمنین،
زیارت قبور،
یاد مرگ به انسان در ترک گناه کمک می‌رساند.
با برنامه‌های متنوع و سودمند (مثل سیر مطالعاتی منظم)
اوقات فراغت خود را تنظیم کنیم. (ما اوقات فراغت لذت‌بخش که در آن گناه هم نباشد، زیاد داریم).
قرآن بخوانیم و در
آیات آن تدبر کنیم.
سعی و کوشش در انجام وظایف دینی؛ مثل:
نماز و
روزه و....
شناخت علل و زمینه‌هایی که باعث عادت‌های زشت شده است و مخالفت با آن عوامل، مثلاً اگر ارتباط و دوستی با اشخاص غیر سالم زمینه‌ساز گناه بوده، در ارتباط با آن‌ها تجدید‌نظر شود.
برای
موفقیت در
توبه، علاوه بر نکات ذکرشده، مطالب زیر قابل توجه است:
برای موفقیت در امر توبه باید دانست که انسان معجونی از نیروهای گوناگون است. بعضی از آن‌ها از غرایز حیوانی نشئت می‌گیرد و بعضی از فطرت حقیقت‌طلب و خداجوی انسان. بین این نیروها به طور دائم جدال و درگیری وجود دارد. انسان باید با مبارزه‌ای همیشگی (
جهاد اکبر) با
وسوسه‌های شیطانی و نیز ارضای غرایز از طریق مشروع، قوای نفسانی خود را کنترل کند.
برای استمرار توبه، برنامه‌ای زمان‌بندی‌شده جهت مبارزه با گناه ضرورت دارد. این برنامه در ابتدا سبک باشد و کم‌کم جدی‌تر و سنگین‌تر شود. اگر همان اول شرط شد که من هیچ‌گاه گناه نمی‌کنم، ممکن است عملی نگردد. پس با خودتان شرط کنید فقط امروز می‌خواهم چشم خود را کنترل کنم و آن روز را نیز طبق برنامه قبلی (شماره ۳) چند قسمت کنید و در عین حال بر قسمت‌های دیگر اعضا و جوارحتان نیز دقت داشته باشید.
برای التزام به استمرار توبه، در صورت تخلف و شکستن توبه جریمه‌ای قرار دهید و حتماً آن جریمه را پرداخت و یا ادا نمایید؛ مثلاً می‌توانید شرط کنید اگر دوباره مرتکب آن گناه شدم فلان مبلغ
صدقه را بپردازم و یا چند رکعت نماز بخوانیم و...)؛ البته مقدار جریمه را آن‌قدر سنگین نباشد که از انجام آن برنیایید که این خود باعث انجام دادن تخلف دیگر و زمینه‌ساز تضعیف نفستان می‌شود. البته هرگاه موفق به انجام اعمال مثبت و برنامه‌های مذکور شدید، خودتان را تشویق کنید (
تفریح بروید، برای خود لباس جدید بگیرید).
برای تقویت ایمان در دو زمینه باید کوشا باشید:
برای این کار، کتاب‌های
شهید مطهری و
شهید دستغیب را به تدریج ـ طبق یک برنامه هفتگی ـ
مطالعه کنید.
اولین گام
انجام واجبات و
ترک محرمات است. در جدولی همه‌روزه برنامه‌های انجام شده و یا خدای ناخواسته خلاف‌هایی را که مرتکب شده‌اید، ثبت کنید و بلافاصله تصمیم به از بین بردن آن‌ها با روش‌های ذکرشده بگیرید. نتیجه و میزان موفقیت هر یک از آن‌ها را ثبت کنید و در پایان نتیجه را محاسبه کنید. برای تخلفات، خود را ملامت کرده و برای موفقیت‌ها خدا را شاکر باشید.
نکته: (از آن‌جا که ممکن است این دفترچه به دست افراد دیگر افتاده یا مورد مطالعه قرار گیرد، سعی کنید از رمزگذاری به وسیله اعداد یا حروف برای کارهای روزانه استفاده کنید).
درباره
استغفار به دو
حدیث زیر توجه کنید:
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «هر دردی را دارویی است و داروی
گناهان، استغفار است».
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «درد و داروی گناهان استغفار است و شفای از گناه به این است که به
گناه باز نگردی».
۱. خلاصه معراج السعاده، شیخ عباس قمی، مؤسسه در راه حق قم.
۲. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، آیت‌الله مهدوی کنی، نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
۳. گناهان کبیره، شهید دستغیب.
۴. جهاد با نفس، حر عاملی، ترجمه افراسیابی.
۵. نقش عادت در تربیت اسلامی، جودت، انتشارات امیرکبیر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های ترک گناه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۴/۳۱.
