درود فرستادن به خودمان در نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، سلام در نماز.
پرسش: چرا در نمازها به خودمان درود می‌فرستیم؟ («
و السلام علینا و علی عبادالله الصالحین»).
پاسخ:
اکثر
عبادات (از جمله نماز و اجزای آن‌ها) اموری تعبدی می‌باشند؛ بدین معنی که
حکمت و علت
تشریع آن‌ها بیان نشده و ما آن‌ها را صرفاً به جهت این‌که از جانب خداوند علیم و حکیم صادر شده است، متعبد می‌شویم و البته این در صورتی است که پیش از پذیرش تعبدی احکام و
فروع دین، با پذیرش تحقیقی،
اصول دین بر ما ثابت و مبرهن شده باشد.
اما با وجود این، بیان چند مطلب، خالی از فایده نیست:
مطلب اول آن‌که براساس روایات، سلام آخر نماز، تحلیل نماز است.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
تحریم الصلاة التکبیرُ و تحلیلها التسلیم»؛
مراد از
تحریم نماز آن است که پس از گفتن
تکبیر نباید امور منافی با نماز انجام شود و مراد از
تحلیل نماز آن است که پس از
تسلیم و
سلام دادن آخر نماز انجام امور منافی با نماز (مثل سخن گفتن با دیگران و ...)، جایز است.
البته در برخی
روایات نیز آمده است که سلامِ در آخر نماز وسیله‌ای است برای
امنیت پیدا کردن از بلای
دنیا و عذاب آخرت؛
حضرت امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «
معنی السلام فی دُبُر کل صلاة الامان، ای مَن اَدّی اَمَرَ الله و سنة نبیّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خاضعاً له و خاشعاً فیه فله الامان من بلاء الدنیا و براءةُ من عذاب الآخرة»؛
معنای
سلام در آخر هر نمازی امنیت است؛ یعنی کسی که امر الهی و
سنت پیامبر خدا را درحالی‌که در برابر
خداوند خاضع و خاشع است انجام بدهد، برای او نسبت به بلای دنیا پناهگاه و مقامِ امنی خواهد بود و رهایی و برائتی خواهد بود نسبت به عذاب آخرت.
ظاهراً آنچه که از روایات، نسبت به
تشریع و تبیین سلام‌های آخر نماز استفاده می‌شود، چیزی بیش از این نیست؛ اما از آن‌جا که روایاتِ در باب تسلیم آخر نماز متعدد و متفاوت است و چندگونه سلام در آن‌ها آمده است، در بین فقهای اسلام در تعیین این‌که با کدام سلام نماز تمام می‌شود و کدام سلام مستحب است،
اختلاف وجود دارد.
مطلب دومی که قابل ذکر می‌باشد این است که طبق آیات شریفه زیر، سلام قولی از جانب [[|پروردگار رحیم]] و تحیّتی مبارک از طرف اوست. بنابراین سلام دادن به هر کس ـ حتی به خودمان ـ سبب نزول رحمت و برکتی است از سوی خداوند متعال بر ما.
ــ «
سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ»؛
«سلام قولی از جانب پروردگار رحیم».
ــ «
فَاِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی اَنْفُسِکُمْ تَحِیَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَةً طَیِّبَةً»؛
«پس چون به خانه‌هايى
[كه گفته شد
] درآمديد، به يكديگر سلام كنيد؛ درودى كه نزد خدا مبارک و خوش است».
و نیز در روایت دیگری از
امام صادق (علیه‌السّلام) آمده است: «هرگاه داخل منزل خود شدی بگو:
بسم الله و بالله، و سپس به اهل منزل سلام بده، و اگر کسی در خانه نباشد بگو:
بسم الله و سلامٌ علی رسول الله و علی اهل بیته و السلام علینا و علی عباد الصالحین فإذا قلت ذلك فر الشيطان من منزلك لا؛ و هنگامی که این کلمات را گفتی،
شیطان از منزل شما فرار می‌کند».
و اما مطلب سوم، آنچه تا بدین‌جا مطرح شد، همگی براساس و در پرتو نصوص
قرآن و روایات بود، اما درعین‌حال
عرفای اسلام نیز در این‌گونه مسائل مطالبی در کتب مربوط به اسرار عبادات طرح که خالی از لطف نیستند:
مثلاً حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در باب سرّ سلام نماز، مطالبی لطیف و دقیق مطرح می‌کند و نسبت به سرّ «
و السلام علینا و علی عبادالله الصالحین» می‌فرماید:
... و در آخر
تشهد توجه به مقام نبوت پیدا کرد و در محضر
ولایت آن سرور، ادب حضور را که سلامِ شفاهی است به جا آورد و پس از آن به تعیّنات نورِ ولایت، (علینا) که قوای ظاهره و باطنه خود و «
عبادالله الصالحین» است توجه کرده، ادب حضور را ملحوظ داشت.
۱. آقارضا همدانی، مصباح الفقیه، ج۲، ص۳۸۵ و ۳۸۶، مکتبة الصدر.
۲. امام خمینی، روح‌الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «درود فرستادن به خودمان در نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۸/۱۶.
