درددل کردن و غیبت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: درددل کردن، غیبت.
پرسش: آیا درددل کردن حکم غیبت دارد؟ با وجود این‌که انسان با درددل کردن می‌خواهد از کسانی صحبت کند که باعث ناراحتی او شده‌اند؟
پاسخ: درددل کردن اگر به قصد
مشورت و راهنمایی و کمک گرفتن از دیگران در بهبود روابط اجتماعی ما باشد و در بیان مطالب زیاده‌روی و
افراط نکنیم، اشکالی ندارد، در غیر این صورت مصداق غیبت و
حرام است و باید جداً از آن بپرهیزیم.
در جامعه‌ای که افراد آن دارای سلایق متفاوت هستند، بدون
گذشت و مدارا نمی‌توان زندگی کرد. در روابط با دوستان و اعضای
خانواده نیز همین‌گونه است. اگر
عفو و گذشت جای خود را به شکایت و
انتقاد و بی‌مهری دهد، روابط ناسالم ایجاد شده و خانواده در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
باید این موضوع را تجزیه و تحلیل کرد. ابتدا باید بدانیم غیبت چیست و چه ملاک‌هایی در غیبت وجود دارد که حرام شده است، پس از آن می‌توانیم
قضاوت کنیم که آیا درددل کردن، ملاکهای غیبت را دارد و تعریف غیبت بر آن صدق می‌کند تا حرام باشد یا نه.
غیبت در لغت به معنی آن است که
انسان پشت سر دیگران از آن‌ها بدگویی کند و مطالبی بگوید که طرف راضی نیست.
این تعریف شامل انواع «غیبت،
بهتان،
تهمت،
فحش و
ناسزاگویی و از جمله شکایت و درددل کردن درباره کسی که باعث ناراحتی ما شده است» می‌شود؛ زیرا ملاکهای غیبت در آن وجود دارد.
عمده‌ترین ملاکهای
غیبت این است که انسان پشت سر دیگری چیزی بگوید که راضی نیست، وقتی ما درددل می‌کنیم و از کسی که در
حق ما
ظلم کرده، شکایت می‌کنیم، دقیقاً این ملاک‌ها وجود دارد. پس تعریف غیبت از نظر لغوی صدق می‌کند؛ اما با وجود این نمی‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که حرام است و نباید از کسی که باعث ناراحتی ما شده و ما را اذیت کرده است، پیش دیگران شکایت کنیم.
توضیح مطلب این است که درددل کردن اگرچه ممکن است مصداق غیبت به معنی لغوی آن باشد، اما از نظر شرع، غیبت و درددل کردن مطلقاً حرام نیست؛ بلکه در چند مورد غیبت جایز شمرده شده و مطلبی که بیان شده، ممکن است یکی از آن موارد باشد.
غیبت از دیدگاه
اسلام در همه موارد حرام است، به جز چند مورد که به دلیل مصلحت‌های بزرگ‌تر، جایز شمرده شده است،
یکی از مواردی را که بیشتر با این سؤال ارتباط دارد، در این قسمت یادآور می‌شویم و آن این‌که کسی که
مظلوم واقع شده و دیگری در حق او ظلم کرده، هنگامی که نزد قاضی برای دادخواهی و شکایت می‌رود، ناچار است ستم‌هایی را که بر او وارد شده، بازگو کند و درددل کند، در این مورد درددل کردن و صحبت کردن درباره کسی که باعث ناراحتی ما شده است، اشکال ندارد و حرام نیست.
از این مطلب دانسته می‌شود که اگر در روابط با دوستان یا اعضای خانواده مشکلی پیدا کردیم، مثلاً یکی از دوستان یا اعضای خانواده باعث ناراحتی ما شد و واقعاً هم ما تقصیری نداشتیم، اگر بخواهیم این مسئله را برای
پدر و مادر یا یکی دیگر از اعضای خانواده صحبت کنیم و در این باره درددل کنیم، هیچ اشکالی ندارد، منتهی به شرط این‌که:
اول: قصد و غرض کمک گرفتن باشد؛ یعنی این جریان را با کسی در میان بگذاریم که بتواند ما را در بهبود روابط ما با دیگران کمک کند.
دوم: هنگامی که درددل می‌کنیم و درباره کسی مطلبی می‌گوییم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که افراط،
مبالغه و
زیاده‌روی نکنیم؛ بلکه عین همان قضیه را بدون کم‌و‌کاست بیان کنیم.
سوم: با درددل کردن و صحبت درباره کسی که باعث ناراحتی ما شده، سبب آبروریزی وی نشویم. توجه داشته باشیم که رفتار نادرست دیگران باعث نشود ما هم رفتار نادرست از خود نشان دهیم و جریان را پیش هر کسی بگوییم تا آبروی طرف را بریزیم.
چهارم: از
قضاوت و
پیش‌داوری جداً بپرهیزیم، در برخوردهای ما با دیگران مواردی پیش می‌آید که باعث ناراحتی یکی از دو طرف می‌شود، بعضی مواقع مشکلات
زندگی و برداشت‌های نادرست دیگران باعث می‌شود که رفتار منفی از خود نشان دهند. در این‌گونه موارد ما باید
صبر و تحمل داشته باشیم و به جای آن‌که از دوست یا همکارمان ناراحت شویم، از وی توضیح بخواهیم که چه چیزی باعث ناراحتی او شد.اگر صادقانه برخورد کنیم اصلاً ناراحتی پیش نمی‌آید و اگر هم خدای نکرده ناراحتی پیش آمد، سعی کنیم خود ما حل‌وفصل کنیم و مسائل خود را نزد دیگران نگوییم.
پنجم: این نکته را نباید فراموش کرد که یکی از دلایل عمده روی آوردن به غیبت، تشفی خاطر و آرام کردن دل است. این عکس‌العمل وقتی صورت می‌گیرد که
انسان از کسی به هر دلیل ناراحتی دارد و می‌خواهد با ذکر
معایب او خود را راحت کند؛ از‌این‌رو درددل کردن نه‌تنها چراغ سبزی برای غیبت است، بلکه
دین از آن نهی کرده و به صرف درددل کردن اجازه نداریم از کسی بد بگوییم.
درددل کردن اگر به قصد
مشورت و راهنمایی و کمک گرفتن از دیگران در بهبود روابط اجتماعی ما باشد و در بیان مطالب زیاده‌روی و افراط نکنیم، اشکالی ندارد، در غیر این صورت مصداق
غیبت و
حرام است و باید جداً از آن بپرهیزیم.
۱. احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی، اخلاق اسلامی، دفتر نشر و پخش معارف، چ۲، ۱۳۷۹ش.
۲. مجید رشیدپور، مبانی اخلاق اسلامی، هجرت، ۱۳۷۴ش.
۳. محمد‌نصر اصفهانی، اخلاق دینی در‌اندیشه شیعی، نهاوندیان، چ۱، ۱۳۷۸ش.
۴. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، محمدرضا مهدوی‌کنی، قم، درفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «درددل کردن و غیبت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۱۹.
