خورشید بهشتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خورشید بهشتی، نور، سایه گسترده، سایه بهشتی.
پرسش: با توجه به روایاتی که میگوید، در قیامت آفتاب نیست. با آیه ۳۰ سوره واقعه چهگونه توجیه میشود؟
پاسخ: خورشید بهشتی، اکنون موجود است و با چشم ملکوتی قابل
رؤیت هست. سایههای گسترده و دائمی بهشت یعنی «ظلّ ممدود»، اکنون موجود است... این نکته برای وجود محدودی مانند ما، بهدرستی قابل درک نیست.آنچه مهم است، این است که نوع نگرش ما به
معاد و
قیامت و بهشت و دوزخ و
نعمتهای بهشتی باید دقیق و عمیق باشد و همه آنها باید در مقوله خودش مورد بررسی قرار گیرد.
«
وَ ظِلٍّ ممدُودٍ»؛
و سایه گسترده.
سایة گسترده، آن سایهای است که همیشگی باشد.
در خبر آمده: در بهشت درختی است که یک نفر سواره اگر بخواهد سایة آن را طی کند، و صد سال راه برود، باز هم آن را طی نخواهد کرد؛ و شما اگر خواستید بخوانید: «و ظلٍّ ممدودٍ». و نیز در خبر آمده که هوای
بهشت همواره هوایی مانند هوای صبحگاهان تابستان نه سرد است و نه گرم.
آنچه مسلم است این است که در آستانة
قیامت، در کائنات تحول عظیم صورت میگیرد. خورشید عالمتاب این جهان در پیچیده و جمع گردد، نور آن به پایان رسد، و حجم آن بهشدت کاهش یابد، و خاموش گردد. ستارگان آسمان این
جهان، فروغ و روشنایی خود را از دست میدهد، پراکنده میشود و بهطورکلی سقوط کرده، و از تحت نظام کنونی خارج میشود. آنچه امروز ثابت شده که
نور خورشید بهتدریج رو به کاهش میرود، میتواند شاهد احتمال آن باشد.
در
قیامت بساط و سفره
آسمان و زمین این جهان چون توماری در هم پیچیده میشود و خورشید و
ستارگان و کواکب درهم میریزد، نه آسمانی میماند و نه زمین، نه شب خواهد بود و نه روز و نه سال و ماه و نه ظرفیت فیزیکی.
قرآن شریف میفرماید: «
مُتَّکِئِینَ فِیها عَلَی الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً»؛
«که در آن بهشت بر تختها(ی
عزت) تکیه زنند، و آنجا نه آفتابی (سوزان) ببینند، و نه سرمای زمهریر (و شدید)».
در جای دیگر آمده است:
«ماه (تابان) تاریک شود و ماه و خورشید جمع گردد».
آنچه از
روایات و آیات به دست میآید، این است که در بهشت، [[|نعمتهای مادی]] و معنوی فراوانی وجود دارد، و بهشت و
بهشتیان از درجات خاصی برخوردارند. سایه گسترده بهشتی هم، یکی از
نعمتهای بهشتی است:
ــ قرآن شریف میفرماید: «
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی ظِلالٍ وَ عُیُونٍ»؛
«بندگان با
تقوا در سایه درختان بهشت و کنار نهرهای جاری متنعماند».
ــ در جای دیگر میفرماید: «
مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ أُکُلُها دائِمٌ وَ ظِلُّها...»؛
وصف بهشتی که به پارسایان، وعده داده شده است، (چنین است که) جویباران را فرودست آن جای است، و میوهها و سایه آن همیشگی است. این سرانجام پروا پیشهگان است. و سرانجام کافران آتش
دوزخ است.
آنچه مسلم است، بهشت الهی نورانی است و نور بهشتی، یکی از نعمتهای بهشتی است؛ چون بهشت تاریک و ظلمانی از
نور و سایههای بهشتی نباید فقط همانند نور و سایههای دنیایی و مادی تصور داشت؛ چون نور بهشتی، بهصورت مادی و معنوی قابل تصور است.
در قرآن شریف آمده است، نور یکی از
اسماء الهی است: «
الله نور السّموات و الارض ...»
خدا نور
آسمان و زمین است.
در یکی از بندهای
دعای جوشن کبیر آمده است: «
یا نور النور، یا منّور النور، یا خالقَ النور، یا مُدبّر النّور، یا مقدّر النور، یا نور کلّ نور، یا نوراً قبل کلِّ نور، یا نوراً بعد کلّ نور، یا نوراً فوقَ کلّ نور، یا نوراً لیسَ کمثلهِ نور»؛
هر موجود، در
دنیا و آخرت به هر نسبت با
خدا بیشتر ارتباط داشته باشد، به همان اندازه نورانیت و روشنایی کسب میکند.
نور بهشتی، همانند «ظلٍّ ممدودٍ» گسترده و بیپایان است. خاموشی و پایانی، در مورد آن معنا ندارد. بهشت الهی، شناخته شده است به نور الهی، و نور بهشتی شناختهترین نعمتهای بهشتی است. در بهشت الهی همه چیز بهصورت «نورٌ علی نور» تصور دارد.
در قیامت مجموعه نظام کیهانی و کهکشانی مادی دنیایی این
جهان به هم ریخته میشود
و تحول عظیمی در نظام کیهانی این جهان پیش میآید...
(این نکته به معنای نفی خورشید، ماه، نور، سایه و...) در بهشت نیست. سایههای بهشت گسترده و دائمی است. در بهشت نیز، خورشید و درخت و سایه هست، ولی نه مثل
دنیا که سایهها در اوقات مشخصی مثل صبح یا عصر باشد و در شب یا ظهر محو یا کم گردد، بلکه همیشه و به یک میزان وجود دارد.
آیة «۳۰» از
سوره انسان هم که میفرماید: «لایَرون فیها شمساً و لا زمهریراً»؛ یعنی
مؤمنان در بهشت نه خورشید و آفتابی میبینند و نه سرمای گزندهای، و
روایات در این راستا بدین معناست که حرارت خورشید در بهشت، آزاردهنده نیست، و حالت سوزندگی ندارد. و گرنه در بهشت، خورشید بهعنوان یک موجود نورانی و نورافشان، در ظرف و مقوله خودش در بهشت وجود دارد، و وقتی خورشید در بهشت وجود داشته باشد، بهطور طبیعی به دنبال آن، نور و سایه گسترده و جاودانی هم وجود خواهد داشت.
خداوند می فرماید: «
کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَیْنَ الْیَقِینِ ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»؛
حاشا اگر به علم الیقین بدانید (به خود آیید)، بیشبهه
دوزخ را ببینید، سپس آن را به عینالیقین بنگرید. سپس در چنین روز از شما درباره نعمتهای (کفران شدة دنیا) بازخواست شود.
پس خورشید بهشتی، هماکنون موجود است و با چشم ملکوتی قابل رؤیت هست. سایههای گسترده و دائمی بهشت یعنی «ظلّ ممدود»، اکنون موجود است... این نکته برای وجود محدودی مانند ما، بهدرستی قابل درک نیست.
آنچه مهم است، این است که نوع نگرش ما به
معاد و
قیامت و
بهشت و دوزخ و
نعمتهای بهشتی باید دقیق و عمیق باشد و همه آنها باید در مقوله خودش مورد بررسی قرار گیرد.
۱.
تفسیر موضوعی قرآن کریم، معاد در قرآن، دو جلد، ج ۴ و ۵، از استاد جوادی آملی.
۲.
تفسیر موضوعی پیام قرآن، استاد مکارم شیرازی، این دو جلدی، ج ۴ و ۵.
۳.
تفسیر المیزان، ج ۲۰، ذیل سوره انفطار، تکاثر، زلزله و ... .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خورشید بهشتی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۲.