خودکشی و شفاعت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خودکشی، شفاعت، ایمان.
پرسش: جایگاه کسانی که بنا به هر دلیلی اقدام به خودکشی می‌کنند در آخرت چیست؟ آیا چنین افرادی از شفاعت ائمه اطهار و شهدا برخوردار می‌شوند؟
پاسخ: جایگاه کسی که
خودکشی کرده، در
جهنم است و در حقیقت مبنای فهم حرمت و قبح یک عمل در نزد
شارع و
روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) این است که اگر وعده
عذاب و عقاب در جهنم برای آن عمل داده شود، آن عمل جزء محرمات شمرده می‌شود و لو لفظ حرام در مورد آن استفاده نشده باشد.
کسی که با ایمان از
دنیا برود، به این معنا که تصدیق و اقرار قلبی به باورهای دینی داشته باشد و منکر آنها نباشد، این ایمان در
دنیا و آخرت برای او نتایجی را به دنبال خواهد داشت، در دنیا مال و جان و آبروی او محترم است؛ لذا کسی که به ظاهر و زبان اقرار به ایمان کرده باشد و
انکار دین نکرده باشد، تمام احکام
مسلمانان بر او بار خواهد شد، حتی اگر خودکشی کرده باشد و در آخرت اگر با ایمان مرده باشد و لو گنهکار باشد، امکان
شفاعت شافعان برای او وجود خواهد داشت؛ چراکه ممکن است
مؤمن دارای لغزش و
گناه باشد، ولی از ایمان خارج نشده باشد و به کفر و
شرک نرسیده باشد و صفات و شرایط شفاعت‌شوندگان را داشته باشد؛ البته روشن است که
ایمان برای کسی تا
قیامت باقی خواهد ماند که ایمان را تا لحظه مردن حفظ کند و با ایمان از دنیا برود، می‌تواند
امید به شفاعت هم داشته باشد و چه‌بسا افرادی بوده‌اند که ظاهراً
مؤمن بودند، اما در آخرین لحظات مرگ منکر آن شده‌اند.
دسته‌ای از دستورات و حقایق در
شرع مقدس وجود داردکه
عقل به‌تنهایی از درک آنها عاجز است و علت و
حکمت آن را بدون بیان از طرف شرع و دین نمی‌تواند بفهمد؛ مثل اینکه چرا باید نماز ظهر را چهار رکعت خواند یا چرا روز عید فطر روزه حرام است و موارد متعدد دیگر که عقل چرایی آن را نمی‌فهمد؛ ولی به خاطر
تعبد به شرع و علم به اینکه شارع و دستوردهنده آن، عالم و
حکیم است و در انجام این اعمال مصلحت و
سعادت نهفته است، همه آنها را می‌پذیرد؛ مثل بسیاری از جزئیات مسئله
معاد و
قیامت که از قسم دوم مفاهیم دینی است که عقل از فهم آن عاجز است و از احوالات آن باید به واسطه شرع آگاهی پیدا کند. (هر چند اثبات اصل وجود معاد و قیامت به دلیل عقلی هم ممکن است).
اما نسبت به مسئله قتل‌النفس و
خودکشی و عاقبت کسی که مرتکب این
عمل می‌شود، شرع دارای دستور و بیان است؛ از جمله در
آیات قرآن و
احادیث ائمه (علیهم‌السلام) به حرمت و گناه بودن این
عمل اشاره و تصریح شده است؛ از جمله:
در
تفسیر آیه ۳۰
سوره نساء فرمودند: «و خودکشی نکنید خداوند نسبت به شما مهربان است و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به‌زودی او را در
آتش وارد خواهیم ساخت و این کار برای خدا آسان است».
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: هر کس خود را عمداً بکشد، پس او در
آتش جهنم تا ابد خواهد بود.
و از
امام باقر (علیه‌السلام) روایت شده است: «
انَّ المُؤمِنَ یُبْتلی بکُلِّ بَلیّةٍ و یَموتُ بکُلِّ مِیتةٍ، الاّ انَّهُ لاَ یقتُلُ نَفسَهُ؛ همانا ممکن است
مؤمن به هر بلایی مبتلا شود و به هر (نوع) مرگی بمیرد؛ اما هیچ‌گاه خود را نمی‌کشد».
لذا در حرمت و قبح این عمل نزد شرع جای هیچ [[|شک و تردید]] و شبهه‌ای نیست؛ هرچند بعضی افراد و مکاتب در مواردی این عمل را جایز بدانند، در
دین اسلام قابل پذیرش نخواهد بود؛ البته باید توجه داشت که عملی مانند عملیات استشهادی و فدا کردن خود برای از بین بردن دشمن، در حقیقت
جهاد و دفاع از مال و ناموس و
دین است و خودکشی شمرده نمی‌شود؛ بلکه نوعی از خودگذشتگی و
ایثار است.
اما نسبت به جایگاه آخرت کسی که خودکشی کرده است، از روایات گذشته روشن شد که جایگاه او در
جهنم است و در حقیقت مبنای فهم حرمت و قبح یک عمل در نزد شارع و روایات
اهل بیت (علیهم‌السلام) این است که اگر وعده
عذاب و عقاب در
جهنم برای آن عمل داده شود، آن عمل جزء
محرمات شمرده می‌شود و لو لفظ
حرام در مورد آن استفاده نشده باشد.
اما این سؤال که آیا کسی که مرتکب چنین گناهی شده است، استحقاق شفاعت شافعان در
روز قیامت را خواهد داشت یا خیر.
در آیات
قرآن و روایات شرایطی برای شفاعت‌شوندگان ذکر شده است که اگر کسی این صفات و شرایط را داشته باشد، مورد
شفاعت پیامبر و ائمه و دیگر شفعا قرار می‌گیرد که از جمله آنها:
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرمایند: اگر خدا بخواهد من شفاعت می‌کنم برای کسی که می‌میرد و ذره‌ای به خدا
شرک نمی‌نورزد.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: شفاعت من برای کسی است که به (
لا اله الا الله) شهادت دهد و مخلص باشد و قلبش زبانش را تصدیق کند و زبانش قلبش را.
کسی که بغض و دشمنی اهل بیت را در دل داشته باشد به شفاعت نائل نمی‌شود.
ولاء و
محبت و عهد اهل بیت
عصمت و
طهارت را در دل داشته باشد. (به این منبع رجوع شود:
)
آنچه از موارد فوق که در حقیقت شرایط
ایمان است استفاده می‌شود، این است که کسی که با ایمان از
دنیا برود، به این معنا که تصدیق و اقرار قلبی به باورهای دینی داشته باشد و منکر آنها نباشد، این ایمان در
دنیا و آخرت برای او نتایجی را به دنبال خواهد داشت، در دنیا مال و جان و آبروی او محترم است؛ لذا کسی که به ظاهر و
زبان اقرار به ایمان کرده باشد و انکار دین نکرده باشد، تمام احکام مسلمانان بر او بار خواهد شد، حتی اگر خودکشی کرده باشد و در آخرت اگر با ایمان مرده باشد و لو گنهکار باشد، امکان شفاعت شافعان برای او وجود خواهد داشت؛ چراکه ممکن است
مؤمن دارای لغزش و
گناه باشد، ولی از ایمان خارج نشده باشد و به
کفر و
شرک نرسیده باشد و صفات و شرایط شفاعت‌شوندگان را داشته باشد؛ البته روشن است که ایمان برای کسی تا
قیامت باقی خواهد ماند که ایمان را تا لحظه مردن حفظ کند و با ایمان از دنیا برود، می‌تواند
امید به شفاعت هم داشته باشد.و چه‌بسا افرادی بوده‌اند که ظاهراً مؤمن بودند، اما در آخرین لحظات
مرگ منکر آن شده‌اند.
۱. معاد در قرآن، ج۵، استاد جوادی آملی، چ اول، اسراء.
۲. گناهان کبیره، شهید دستغیب.
۳. الهیات و معارف اسلامی، استاد سبحانی، توحید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خودکشی و شفاعت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۲۰.
