• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خمس در زمان رسول خدا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: خمس، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، غنیمت.

پرسش: آیا روایتی وجود دارد که احکام خمس در زمان رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اجرا می‌شد؟

پاسخ:



نخست به آیه‌ای از قرآن اشاره می‌کنیم:

۱.۱ - آیه ۴۱ سوره انفال

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «و اعلموا انما غنمتم من شیء فان‌لله خمسه و للرسول و...»؛ بدانید هرگاه غنیمتی یافتید، خمس آن، از آنِ خدا و پیامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و... می‌باشد.
این آیه شریفه، اگرچه ممکن است در موردی خاص نازل شده باشد، اما مورد خاص مخصص نیست؛ یعنی مانع از کاربرد‌ آن در موارد دیگر نمی‌شود و لذا واژة «غنیمت» در اصطلاح روایات، فقها و لغت‌شناسان، هر منفعتی است که به دست انسان برسد.

۱.۲ - روایتی از پیامبر

در روایاتی می‌خوانیم: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: عبدالمطلب در زمان قبل از اسلام، پنج سنت حسنه داشت که خداوند آن‌ها را در اسلام جاری ساخت، (یکی از آن‌ها) «وجد کنزاً فاخرجه فی الخمس و تصدق به فانزل اله و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و...».
برخی فقیهان بزرگوار مثل مرحوم آیت‌الله خوانساری (رحمة‌الله‌علیه)، به این روایت برای وجوب خمس در گنج‌ها تمسک کرده‌اند.

۱.۳ - روایتی از امام رضا

در روایت دیگری می‌خوانیم: راوی از امام رضا (علیه‌السلام) می‌پرسد، اگر برخی از موارد خمس (گروه‌هایی که خمس به آن‌ها می‌رسد) کم‌تر و برخی بیش‌تر باشد، چه می‌کنید؟» حضرت می‌فرماید: «ذاک الی الامام، ارایت رسول الله (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) کیف اضیع انما کان یعطی علی ما یری کذلک الامام؟ این امر در اختیار امام (علیه‌السلام) است و او همان‌طور که پیامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) عمل می‌کرد، عمل می‌کند و پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) خمس را طبق آن‌چه مصلحت می‌دید، خرج می‌کرد.
در کتاب من لا یحضره الفقیه از امام صادق (علیه‌السلام) نقل فرمود که فرمود: «امّا خمس لله فللرسول یضعه فی سبیل الله، خمس الله» (که در آیه شریفه ۴۱ سوره انفال به آن اشاره شده است) که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آن را در سبیل الله خرج می‌کند.


گزارش‌هایی که در کتاب‌های تاریخی آمده است، مثل آن‌چه در نامه‌های رسول اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) به طایفه‌ها و قبیله‌ها می‌فرستادند و در آن‌ها دستور به دادن خمس اموالشان می‌دادند. پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در نامه‌ای به طایفه بنی‌عبدالقیس فرمودند: «...و ان تعطوا من المغنم الخمس...» و این‌که از درآمدهایشان باید خمس بدهند و طایفه بنی‌عبدالقیس طایفة کوچکی بوده است که قدرت بر جنگ نداشته تا غنیمتی به دست آورد و خمس آن بر آن‌ها لازم باشد. و به بنی‌عبدکلال الیمانینی نوشته: من به خاطر خمس مالتان از شما تشکر می‌کنم و این‌ها نیز جنگی نداشته‌اند تا غنیمتی داشته باشند و خمس آن را بپردازند.


۱. تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵ به بعد.
۲. تفسیر نورالثقلین، ج۲، ص۱۱۷ به بعد.


۱. انفال/سوره۸، آیه۴۱.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۷۶، دارالکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۷۷، دارالکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۷۸، دارالکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۷۹، دارالکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم.    
۶. شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، ص۳۱۳.    
۷. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج۹، ص۴۹۶.    
۸. شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون الاخبار، ج۱، ص۲۱۴.    
۹. خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج۲، ص۱۰۳.    
۱۰. فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۲، ص۳۰۴، بیروت، انتشارات مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۲.    
۱۱. شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۲، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۱۳.    
۱۲. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، ج۶، ص۱۴۲ ۱۴۳، انتشارات جامعة مدرسین، ۱۴۰۲.    
۱۳. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، ج۶، ص۱۴۲ ۱۴۴، انتشارات جامعة مدرسین، ۱۴۰۲.    



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خمس در زمان رسول خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۹/۱۷.    



جعبه ابزار