خلافت خلفا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خلافت،
خلفا،
شیعه، حاکمان مسلمان،
اهل سنت.
پرسش: لطفاً دیدگاه شیعه در مورد این حدیث چیست؟ «خلافت به مدت ۳۰ سال جریان دارد (بعد از آن) حاکمان
مسلمان سلطان‌اند و در مجموع خلفا و سلاطین مسلمان ۱۲ نفر هستند»؛ (اشاره دارد به
حدیث ۱۲ خلیفه رسول خدا که در کتب معتبر اهل سنت آمده است).
پاسخ:
روایت اول که می‌گوید: «الْخِلَافَةُ فِی أُمَّتِی ثَلَاثُونَ سَنَةً، ثُمَّ مُلْکًا بَعْدَ ذَلِکَ»؛ «در امتم سی سال خلافت جریان خواهد داشت و بعد از آن تبدیل به پادشاهی خواهد شد»،
از دو منظر سند و متن قابل بررسی است.
این حدیث فقط از جانب «سفینه» که یکی از اصحاب به‌شمار می‌رود و نام اصلی‌اش مهران‌بن فروخ است و برخی نیز نامش را نجران یا رومان گفته‌اند،
از
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است؛ لذا این حدیث
خبر واحد به شمار می‌رود و این موجب عدم حصول
اطمینان به صحت روایت می‌شود.
در طبقه دوم سند این روایت شخصی به نام سعیدبن جَمهان أسلمی قرار دارد، که هرچند برخی علمای اهل سنت او را
ثقه دانسته،
اما این شخص توسط برخی علمای اهل سنت مورد اشکال و قدح قرار گرفته است، و درباره او گفته شده است که حدیثش نوشته می‌شود، ولی به آن احتجاج نمی‌شود.
همچنین ابوعبید آجری از ابی‌داود نقل کرده است: برخی علما او را ضعیف دانسته‌اند.
همچنین در این طبقه از حدیث، فقط سعیدبن جمهان قرار دارد که موجب می‌شود سند این روایت در این طبقه نیز به‌عنوان خبر واحد محسوب شود.
بر متن این روایت نیز اشکالات متعددی وارد است که پذیرش آن را دشوار می‌سازد:
در برخی کتاب‌های روایی اهل سنت، بخش پایانی این روایت چنین است: تعداد این
خلفا و پادشاهان بعد از آنها دوازده نفر است،
در حالی‌که افرادی بیش از این عدد ذکر شده، به خلافت و پادشاهی رسیدند؛ یعنی این بخش روایت با واقعیت سازگاری ندارد و این احتمال جعلی بودن روایت را تقویت می‌کند.
در نقلی دیگر از این روایت که با همین سلسله سند نقل شده، اضافه‌ای در اول حدیث دارد. سفینه در بخش نخست روایت، می‌گوید: پیامبر بعد از
نماز صبح از اصحاب پرسید: «کدام‌یک از شما دیشب خواب دیده است؟» مردی گفت: من خواب دیدم که ترازویی از
آسمان پایین فرستاده شد. مرا در یک کفّه و
ابوبکر را در کفّه دیگر قرار دادند. من بر ابوبکر ترجیح پیدا کردم.
این بخش از روایت نیز دلالت بر این می‌کند که بین اصحاب پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ کسی وجود دارد که از ابوبکر افضل است و این برخلاف اعتقاد
اهل سنت بوده؛ لذا باید گفت که از نظر آنها این روایت مشکل دارد.
متن این
حدیث با روایتی که خود اهل سنت نیز آن را نقل کرده‌اند مبنی بر این‌که خلفا دوازده نفر هستند
تعارض دارد؛ ازاین‌رو برخی از علمای اهل سنت تلاش کرده‌اند بین این دو روایت جمع کنند. و گفته‌اند لازم نیست که این دوازده
خلیفه پشت سر هم باشند. سپس برخی از حاکمان و پادشاهان اموی و عباسی را جزو دوازده خلیفه مذکور حساب کرده‌اند.
این نوع توجیه باعث شده کسانی که صد سال بعد از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به حکومت رسیده‌اند خلیفه پیامبر محسوب شوند و این در حالی است که روایت اول می‌گوید: بعد از سی سال،
خلافت تبدیل به پادشاهی می‌شود و بعد از آن خلیفه و خلافتی در کار نخواهد بود؛ لذا این توجیه با خود روایت اول تعارض دارد.
نتیجه این‌که بین این دو روایت تعارض وجود دارد و روایت دوم بر روایت اول ترجیح داده می‌شود؛ زیرا برخلاف روایت اول که در طبقه اول و دومش فقط یک
راوی قرار دارد، در طبقه اولِ روایت دوم دو نفر وجود دارد؛ یعنی دو نفر این روایت را از
پیامبر نقل کرده‌اند، هم عبدالملک بن عمیر
و هم جابر‌بن سمره.
و برخلاف روایت اول که سندش ضعیف بود، این روایت، همه راویانش
توثیق شده‌اندو اعتراف شده که همه
علما بر صحت این حدیث (دوازده خلیفه) اتفاق نظر دارند.
پایگاه اسلام کوئست.
