خداوند و دوستی بندگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خداوند، دوستی، محبت خدا.
پرسش: خداوند چه انسانی را دوست دارد؟
پاسخ:
برای آن‌که بدانیم
خداوند چه کسانی را دوست دارد، ابتدا لازم است محبت را معنا کنیم و سپس معنای محبت را در مورد خداوند بررسی نماییم تا ببینیم، چه کسانی محبوب خداوند متعال هستند؟
ابتدا در تعریف محبت می‌گوییم:
محبت در حقیقت، حالتی است که در دل یک موجود زنده ذی‌شعور، نسبت به چیزی که با وجود او ملایمتی و با تمایلات و خواسته‌های او تناسبی داشته باشد، پدید می‌آید.
در واقع محبت هر چیز، عبارت از میل نفسانی و احساس لذت از آن چیز می‌باشد. محبت به این معنا، در مورد
انسان صحیح است؛ زیرا نفس انسان به بعضی از چیزها تمایل دارد و از آن‌ها لذت می‌برد.
اما آیا می‌توان گفت: نفس خداوند متعال به چیزی متمایل است و از آن لذت می‌برد؟! مسلماً جواب منفی است. از طرف دیگر،
آیات و
روایات بسیاری وارد شده که ثابت می‌کند خداوند بندگانش را دوست دارد. لذا باید گفت معنای
محبت خدا به بنده، این است که حجاب‌ها را از قلبش برمی‌دارد تا با چشم دل او را ببیند. محبت خدا عبارت است از: تطهیر
باطن بنده از غیر خدا و خالی نمودن وجودش از هر مانعی که بین او و مولایش مانع شود. پس مراد از محبت و
دوستی خدا، تحقق آثار محبت است.
دوستی عام و خاص خداوند (رحمانیت و رحیمیّت):
خداوند از هر چیزی کامل‌تر و دوست‌داشتنی‌تر است و هستی و
کمال خود را به بهترین وجه می‌شناسد و نسبت به خویش، کامل‌ترین محبت را دارد و موجوداتی هم که به لحاظ و انتساب و ارتباط با خداوند متعال، واجد درجاتی از کمال هستند، در حد کمالشان محبوب خدا خواهند بود.
ممکن است گفته شود، اگر هر موجودی ـ چنان‌که گفتیم ـ به تناسب وجودش داری حُسن باشد، پس هر موجودی محبوب خداست؛ لازمه این سخن آن است که حتی اشخاص شریر و
شقی نیز محبوب خدا باشند، در صورتی که می‌دانیم اشرار و اشقیا مورد
غضب خداوند هستند.
در جواب این شبهه باید بگوییم که، اشخاص شقی اسباب
شقاوت را به سوء اختیار خودشان کسب کرده‌اند و در واقع این افراد، از جهت نقایصشان که اکتسابی و اختیاری و ساخته خودشان بوده است، مبغوض خداوند هستند. در اصل جود خدا شامل این افراد شقی نیز (قطع نظر از شقاوت‌های خود) می‌شود. لذا با توجه به آن‌که آفریده دستگاه
آفرینش هستند، مورد محبت خدا خواهند بود و همان محبت باعث شده که خداوند،
پیامبران را به سوی آن‌ها بفرستد، تا با
هدایت آن‌ها اسباب تکاملشان را فراهم آورد.
خداوند متعال در
قرآن کریم، یک ضابطه کلی برای بندگانی که می‌خواهند محبوب خدا باشند و خداوند آن‌ها را دوست داشته باشد، ذکر می‌فرمایند و ملاک آن را
اطاعت و پیروی بیان می‌کنند:
«
قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ»؛
بگو: اگر
خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید تا خداوند، نیز شما را دوست بدارد.
در حقیقت
اطاعت و پیروی، یک حلقه واسطه‌ای است، میان محبت انسان به خدا و محبت خدا به انسان. خداوند در
قرآن بیان فرموده:
تقوا مهم‌ترین راهی است که
انسان را به خدا نزدیک می‌کند؛ لذا در
سوره آل‌عمران می‌فرماید: شما تابع دستورات
پیامبر باشید تا خداوند به شما
علاقه پیدا کند و محبوب خدا بشوید و یا در سوره‌های دیگر فرمود: محبوبین خدا این خصوصیت‌ها را دارند؛
«
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»؛
پارسایی و
پرهیزکاری باعث محبوب شدن است؛ یعنی طریق
تقوا، طریق محبوب شدن است. انسانی که دوست خداست؛ پارسا می‌شود و انسانی که وارسته شد، محبوب خدا می‌شود:
«
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»؛
(نیکوکاران).
«
يُحِبُّ الصَّابِرِينَ»؛
(صبرکنندگان).
«
يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»؛
(توکل‌کنندگان)
«
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ»؛
هم متطهر و هم مطهر به معنای پارسایی که پاکیزه جان و پاکدل است؛ چون راه
طهارت را طی کرده است، راه طهارت مُحب را به محبوب می‌رساند.
«
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذينَ يُقاتِلونَ في سَبيلِهِ صَفًّا»؛
آن‌ها که راه
جهاد را طی کردند و در راه خدا همانند کاخ ایستادند و با اعدای بیرونی و اهوای درونی در نبرد و ستیز بودند و پیروز شدند و به محبوب رسیدند، باید هم در
جنگ اهریمن درون که
جهاد اکبر است و هم در جنگ با دشمن بیرون فولادین بود.
به
حضرت عیسی (علیه‌السلام) عرض شد، یک عملی را به ما یاد بدهید که خداوند به خاطر آن ما را دوست داشته باشد، حضرت عیسی (علیه‌السلام) فرمود:
أبْغِضوا الدُّنيا يُحْبِبْكُمُ اللّه؛
دنیا را دشمن بدارید تا
خداوند شما را دوست بدارد.
مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوْتِ أَحَبَّهُ اللَّهُ؛ کسی که زیاد
یاد مرگ کند، خداوند او را دوست دارد.
از پیامبر در مورد محبوب‌ترین افراد، نزد خداوند سؤال شد، پیامبر فرمودند: کسی که به مردم بیش‌تر نفع برساند.
از آن جا که در ابتدای سخن عرض کردیم که مراد از محبت خداوند نسبت به بندگانش، تحقق آثار
محبت است، در پایان بعضی از آثار محبت خداوند نسبت به بندگانش را ذکر می‌کنیم.
محبت راه است، هر اندازه که انسان این راه را طی کند، هم بر شدت محبت او افزوده می‌شود و هم به محبوب نزدیک‌تر می‌شود. دقیق‌ترین علامت محبت خدا به بنده آن است که بنده، خدا را دوست می‌دارد.
پیامبر اکرم می‌فرمایند: اگر خدا بنده‌ای را دوست داشته باشد، او را به بلاها مبتلا می‌کند.
هم‌چنین می‌فرماید: وقتی خدا بنده‌ای را دوست داشته باشد، واعظی از نفسش و بازدارنده‌ای از قلبش قرار می‌دهد تا او را امر و نهی کند.
خدایا! محبت خود و محبت آنان که تو را دوست دارند و محبت هر چیزی که ما را به
حب تو نزدیک‌تر می‌کند،
روزی ما فرما و چنان اسباب محبت را برای ما فراهم کن که تو را و هر که تو را دوست می‌دارد، دوست داشته باشیم.
۱. کاشفی محمدرضا، آیین مهرورزی، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ سوم، ۱۳۷۸ ش.
۲. مطهری مرتضی، آشنایی با قرآن، ص۲۸ به بعد، انتشارات صدرا، چاپ سوم، ۱۳۷۷ ش.
۳. مجتبوی، سید جلال‌الدین، علم اخلاق اسلامی، انتشارات حکمت، ج۳.
۴. نراقی، ملا محمد، معراج السعاده، ج۱، ص۷۶۰ به بعد، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، ۱۳۷۷ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خداوند و دوستی بندگان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۴.
