خانواده‌درمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خانواده‌درمانی، مشاور خانوادگی.
پرسش: منظور از خانواده‌درمانی چیست؟ آیا همان مشاور خانوادگی است یا فرق دارند؟
پاسخ: درمان یعنی به دست آوردن سلامتی؛ و خانواده‌درمانی یک‌سری فعالیت‌ها و اعمالی است که برای اعضای خانواده انجام می‌گیرد تا
سلامت قبلی خانواده به دست آید. خانواده‌درمانی با اصطلاح «بیمار» بیش‌تر همراه است؛ اما در مشاوره «مراجع» ذکر می‌شود. به تعبیری، مراجع عام است؛ ولی بیمار خاص است؛ به این معنی که مراجع می‌تواند هم بیمار باشد و هم غیر بیمار. در مشاوره خانوادگی ممکن است،
مشاور به بررسی و حل یک بیماری بپردازد یا از بروز حالت غیر عادی، پیش‌گیری و جلوگیری نماید. آموزش و مشاوره در زمینه‌های گوناگون، خانواده‌ها را در بحران‌های شخصی و نیز در فرآیند‌های رشد و تکامل خانوادگی می‌تواند کمک نماید. در مشاوره خانوادگی بیش‌تر، آموزش و پیش‌گیری مطرح می‌باشد و به افراد
خانواده کمک می‌شود تا در مسائلی که احتمال وقوع آن در آینده
انتظار می‌رود و توانایی مقابله و آمادگی در برخورد با آن‌ها وجود دارد، بهتر عمل کند.
این جمله معروف است که همواره
پیش‌گیری بهتر از درمان است؛ یعنی از هر نظر که مقایسه کنیم، پیش‌گیری مقدم و بهتر است. هزینه‌های مادی و غیر مادی جهت پیش‌گیری خیلی کم‌تر از
درمان است. با‌این‌حال بعضی مواقع به دلایل مختلفی مرحله پیش‌گیری از دست انسان‌ها خارج است و مجبوریم به درمان بپردازیم؛ البته از دیدگاهی همین درمان هم نوعی پیش‌گیری است؛ پیش‌گیری از رسیدن بیماری و مشکل به نقاط حساس‌تر و برتر.
یکی از نهاد‌های مهم و حساس اجتماعی،
خانواده می‌باشد. به تعبیری ریشه‌های بسیاری از ناملایمات اجتماعی را می‌توان در خانواده‌ها جست‌وجو کرد. بنابراین برای اصلاح جوامع، اصلاح خانواده‌ها ضرورت پیدا می‌کنند؛ اما با توجه به آن‌چه ذکر شد، در مورد خانواده‌ها با دو زاویه دید می‌توان
عمل کرد یا پیش از بروز ناهنجاری‌ها، ناراحتی و مشکلات را حل و رفع کرد و یا پس از به وجود آمدن آن اقدام کرد.
با توجه به سؤال در یک نظر اجمالی می‌گوییم خانواده‌درمانی، درمان و
اصلاح معضلات می‌باشد؛ ولی
مشاوره خانوادگی بیش‌تر جنبه پیش‌گیرانه دارد.
خانواده‌درمانی چیست؟درمان یعنی به دست آوردن سلامتی.
و خانواده‌درمانی یک‌سری فعالیت‌ها و اعمالی است که برای اعضای خانواده انجام می‌گیرد تا
سلامت قبلی خانواده به دست آید.
خانواده به عنوان یک سیستم به‌هم‌پیوسته و به مثابه یک ارگانیزم، اعضای آن با یک‌دیگر ارتباط تعاملی دارند و زمانی هم که مشکلی برای یکی یا چند نفر از افراد به وجود می‌آید، راه‌حل آن را به صورت دایره‌وار ـ نه خطی ـ باید جست‌وجو کرد؛ به این صورت که باید علت و منشأ مشکل را در کل سیستم جست‌وجو کرد.
باید دید فضای حاکم بر خانواده و کل ارتباط‌ها چه‌گونه است و سپس درد و ناراحتی را کشف کرد و به درمان آن پرداخت. موقعی که نامی از درمان و سلامتی برده می‌شود، در ذهن، اصطلاح بیمار تداعی می‌شود؛ البته کلمه بیمار فقط به کسانی که از نظر جسمی یا روحی درد شدید احساس می‌کنند اطلاق نمی‌شود؛ بلکه در بحث روان‌درمانی و خانواده‌درمانی افرادی را که از حالت تعادل و عادی خارج باشند، بیمار می‌نامند.
درمانگر خانواده در حقیقت ارتباط‌های متقابل و تعامل اعضای خانواده را ارزیابی می‌کند و متناسب با آن به مداخله‌های درمانی می‌پردازد.
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، درمانگران خانواده معتقدند درک و
شناخت رفتار فرد بدون درک و شناخت زمینه‌ای که رفتار در آن رخ داده است (خانواده)، غیر ممکن می‌باشد.
با توجه به این نکته که وظیفه درمانگر، شناخت رفتار و اعمال نامتعادل است، می‌توان با تقسیم اعمال خانوادگی به دو صورت
مرکز بحث را روشن‌تر بیان کرد.
اعمال افراد خانواده یا به صورت
آشکار است که هر کسی وارد خانواده شود با اندکی توجه می‌تواند آن‌ها را کشف کند؛ مثل زمان
خواب، نقش‌ها و وظایف افراد و... ولی اعمالی نیز صورت می‌گیرد که مخفی است و قابل رؤیت نیست و این اعمال می‌تواند خانواده را دچار
بیماری کند؛ مثل خشمت را مستقیم بیان نکن، تو باید کامل باشی تا مورد قبول واقع شوی و ... به دلیل این‌که مسائلی از این قبیل از سطح آگاهی افراد خانواده بالاتر است، بنابراین آسیب‌دیدگی افراد در این قسمت به‌شدت افزایش یافته و موجب بروز مسائلی مثل
افسردگی و ... می‌شود.
هدف خانواده‌درمانی چیست؟با وجود نظام سیستماتیک حاکم بر خانواده و تعامل دایره‌ای و شبکه‌ای همه افراد با هم‌دیگر، می‌توان
هدف خانواده‌درمانی را کمک به افراد در یافتن شیوه‌های جدید تعامل با اعضای خانواده به منظور افزایش
استقلال در عین وابستگی شدید عاطفی است.
مشاوره خانوادگی چیست؟خانواده‌درمانی با اصطلاح «بیمار» بیش‌تر همراه است؛ اما در مشاوره «مراجع» ذکر می‌شود.
به تعبیری، مراجع عام است؛ ولی بیمار خاص است؛ به این معنی که مراجع می‌تواند هم بیمار باشد و هم غیر بیمار. در مشاوره خانوادگی ممکن است،
مشاور به بررسی و حل یک بیماری بپردازد یا از بروز حالت غیر عادی، پیش‌گیری و جلوگیری نماید. آموزش و مشاوره در زمینه‌های گوناگون، خانواده‌ها را در بحران‌های شخصی و نیز در فرآیند‌های رشد و تکامل خانوادگی می‌تواند کمک نماید.
در مشاوره خانوادگی بیش‌تر، آموزش و پیش‌گیری مطرح می‌باشد و به افراد خانواده کمک می‌شود تا در مسائلی که احتمال وقوع آن در آینده انتظار می‌رود و توانایی مقابله و آمادگی در برخورد با آن‌ها وجود دارد، بهتر عمل کند.
شاید تاکنون توانسته باشیم مرزی بین این دو موضوع ترسیم کرده باشیم ـ هرچند برخی قائل به تداخل این دو موضوع می‌باشند، اما می‌تواند تا حدودی قلمرو هر کدام را از دیگری جدا کرد ـ اما برای واضح‌تر شدن مطلب، اهداف هر کدام را بیان کرده:
۱. بهبود ارتباط‌ها؛
۲. مورد پذیرش واقع شدن؛
۳. بهبود همدلی و
تفاهم؛
۴. بهبود توانایی پذیرش تفاوت‌ها؛
۵. بهبود توانایی‌های حل مسئله به طور فردی و خانوادگی.
در
فرهنگ جامع روان‌شناسی و روان‌پزشکی نوشته دکتر نصرت‌الله پورافکاری، برخی اهداف خانواده‌درمانی چنین بیان داشته است:
۱. کاهش یا رفع تعارض بیماری‌زا و
اضطراب در متن روابط بین فردی؛
۲. تقویت حساسیت نسبت به نیازهای هیجانی اعضای خانواده به وسیله هم‌دیگر و برآورده‌سازی نیاز‌ها؛
۳. ترویج روابط مربوط به نقش مناسب‌تر بین جنس‌ها و نسل‌ها؛
۴. تقویت ظرفیت افراد خانواده و کل خانواده در مقابله با نیروهای مخرب درون و بیرون.
۱. مشاوره در پیش‌گیری از معلولیت‌های ذهنی و جسمی؛
۲. مشاوره
ازدواج در زمینه
شناخت و
انتخاب همسر؛
۳. مشاوره در زمینه آمادگی برای داشتن نخستین
فرزند؛
۴. تنظیم خانواده و پیش‌گیری و رفع مسائل تربیتی آنان.
با توجه به آن‌چه ذکر شد، آن‌چه در خانواده‌درمانی بیش‌تر مطرح می‌باشد، درمان و رفع مسائل حاد می‌باشد؛ اما در مشاوره خانوادگی، بیش‌تر جنبه پیش‌گیری و آموزش مورد بحث قرار می‌گیرد.
۱. خانواده و نظریه سیستم‌ها، ترجمه مصطفی تبریزی.
۲. آدم‌سازی، تالیف ویلیجینا ستیر، ترجمه دکتر بیرشک.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خانواده‌درمانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۲۵.
