حقیقت سحر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سحر، ساحران.
پرسش: حقیقت سحر چیست و ساحران از چه راه‌هایی چنین کارهای عجیبی انجام می‌دهند؟
پاسخ: سحر تنها شامل سحر باطل نمی‌شود. سحرهای مؤثر هم موجود‌ند؛ ولی بیشترین تأثیر آن در
روح و روان آدمیان است تا در عالم خارج. علاقه‌مند ساختن کسی به دیگری نیز بیشتر یک تصرف روحی و روانی است.
از نظر
قرآن و
سنت، استفاده از سحر و رو آوردن به این وسیله در نهایت غلظت و شدت تحریم شده است. حتی آن را برابر با
کفر دانسته‌اند.
سحر از علومی است که همانند بسیاری دیگر از علوم بشری نمی‌توان به صورت دقیق
تاریخ پیدایش و نحوه شکل‌گیری آن را روشن ساخت. این مقدار مسلم است که جزء علوم کهن است و تا حافظه تاریخ یاری می‌کند، وجود سحر قابل پیگیری است؛ اما سحر چیست؟
در
لغت معانی مختلفی برای واژه عربی «سحر» که معادل فارسی آن «
جادو» است، بیان کرده‌اند.
قاموس المحیط سحر را به هر چیزی که منشأ و سبب آن دقیق و ظریف باشد، معنا کرده است.
نهایة ابن‌اثیر سحر را به معنی «هر چیزی که حقیقت اشیا را دگرگون نشان دهد» گرفته است.
صحاح اللغة، سحر را به خدعه و نیرنگ و چیزهای
باطل تفسیر کرده است.
و سرانجام
المجمل ابن‌فارس، آن را به چیزی که «
حق را باطل نشان دهد»، تعبیر آورده است. (برگرفته از:
معانی فوق جز توضیح واژه سحر در
شناخت واقعیت این پدیده مرموز عالم
خلقت کمک چندانی به ما نمی‌کند؛ ازاین‌رو لازم است به تبیین اقسام و مصادیق آن بپردازیم:
سحر در یک تقسیم به دو بخش
سحر کلمات و
سحر عمل تقسیم می‌شود.
مقصود از سحر کلمات، استفاده از حروف و کلمات برای به وجود آوردن حالت عجیب یا ایجاد مریضی و یا بهبود مرض در یک شخص است که خود به دو صورت شفاهی (خواندن کلمات) و کتبی (نوشتن کلمات) واقع می‌شود.
گونه دوم یا سحر عمل استفاده از اعمال خاصی است که باعث پدید آمدن پدیده سحر می‌شود و اقسام مختلف دارد.
عمل سحر در هر دو شکل خود، در اصل مبتنی بر استفاده از نیرو و اسبابی است که معمولاً از دید انسان‌های معمولی پوشیده است. به همین دلیل اطلاع بشر، علی‌رغم دیرپا بودن این پدیده از آن اندک مانده است؛ اما از تحقیق در احوال
ساحران که در گذشته وجود داشته‌اند و برخی گفته‌های خود ساحران، علل و اسبابی که تا‌کنون بر بشر کشف شده است و نیز از تجزیه و تحلیل پدیده‌هایی که در گذشته از مصادیق سحر به حساب آمده است، علل و عوامل زیر به دست آمده است:
مواردی از این عوامل را بیان می‌کنیم:
شاخه‌ای از آنچه در گذشته سحر خوانده می‌شد، در واقع معلول عوامل تلقینی بود که امروز
قدرت آن بر بشر مکشوف شده است؛ به عنوان مثال
خواب‌های مصنوعی،
هیپنوتیزم،
تله‌پاتی،
مانیه‌تیزم ... در این دسته قرار می‌گیرند. اینها زیرکی‌های روان‌شناختی است که بشر با کشف رموز آن، خاصیت رمزگونگی را از آن گرفته و به یک علم آموختنی و کاملاً طبیعی تبدیل کرده است.
گونه‌ای از آنچه سحر خوانده می‌شده، امروز در مقوله
سخن‌چینی و
نمامی می‌گنجد که با چرب‌زبانی، قلوبی را به هم نزدیک یا از هم دور می‌سازد.
نوع دیگر از آنچه در گذشته سحر خوانده می‌شد، امروز در مجموعه استفاده از خواص فیزیکی یا شیمیایی مواد جا می‌گیرد. این نوع در واقع همان علوم طبیعی است که عجایب آن امروز بر کسی پوشیده نیست؛ البته در گذشته همگان بر این رموز آگاه نبودند؛ اما بودند کسانی که برخی از این خواص را می‌دانستند و از آن استفاده می‌کردند؛ در نتیجه در نظر دیگران یک نوع سحر به نظر می‌رسید، مثلاً در داستان
حضرت موسی گفته شده که ساحران در درون طناب‌های خود موادی جاسازی کرده بودند که در مقابل آفتاب منبسط می‌شد و حالت جاندار بودن را به نمایش می‌گذاشت.
این سخن درباره حضرت موسی (علیه‌السلام) البته با مضمون آیات چندان سازگار نیست؛ چون از
آیات چنان استفاده می‌شود که بیشتر حالت
چشم‌بندی داشته تا استفاده از خواص شیمیایی (والله اعلم).
بخش دیگر از سحر را می‌توان در مقوله
تردستی و چشم‌بندی داخل کرد.همان چیزی که امروز در سیرک‌ها به‌خوبی مشتری دارد و قلب‌ها را به خود جلب می‌کند.
شعبه دیگری از سحر که بیشتر حالت غیر طبیعی دارد و هنوز آن‌گونه که باید نمی‌توان برایش توجیه علمی یافت، اعمالی است که با استفاده از قدرت‌های نامرئی انجام می‌گرفته است و از آثار آن، اخبار از کارهای پنهان است که حتی در آینده به وقوع می‌پیوسته است. همانند برخی
پیشگویی‌ها و... .
این شعبه از سحر بسیار ناشناخته است. گفته‌اند آنها
ملائکه را استخدام می‌کرده‌اند یا از
شیاطین و
جن استفاده می‌کرده‌اند.
بر‌اساس گفته‌های گذشتگان، این شعبه خود بر سه دسته بوده است:
دسته‌ای از
ارواح فلکیه استفاده می‌کرده‌اند که بیشتر با
نجوم سروکار داشته‌اند. این دسته عملشان
دعوة الکواکب خوانده می‌شده است.
دسته‌ای از
فرشتگان یا شیاطین استفاده می‌کردند که به طلسمات موسوم می‌شدند.
گروه سوم از
ارواح ماده (مثل
کودکان یا
زنان) استفاده می‌کردند که به عزایم معروف بوده‌اند. این گروه کارهای خارق‌العاده انجام می‌دادند و برخی امراض را علاج می‌کردند یا باعث ایجاد مرض در اشخاص می‌شدند.
یک نوع از سحر که معروف به سحر کلمات است و بعد از
بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) واژه‌های قرآن را نیز در این راه به خدمت گرفتند، نیز فی‌الجمله تأثیرگذار است؛ اما اندازه و سبب آن هنوز روشن نیست؛ البته باید تذکر دهیم که این نوع از سحر را نباید با دعاها و
عوذات مأثوره که از
معصومین (علیهم‌السلام) وارد شده است، اشتباه گرفت، آنها حساب دیگری دارند که در اینجا بدان نمی‌پردازیم.
شعبه‌ای از آنچه سحر خوانده می‌شود و شاید بتوان گفت یک شعبه بسیار با اهمیت از آن، استفاده از قدرت‌های
روح است. این دسته جای سخن بسیار دارد؛ اما فی‌الجمله باید گفت که عمل
مرتاضان هندی که در نگاهی می‌توانند قطار در حال حرکت را متوقف کنند، با استفاده از همین قدرت روحی و نفسانی است. این را هم برخی در شمار سحر دانسته‌اند و تأکید کرده‌اند که نباید آن را با
ولایت تکوینی اولیاء الله اشتباه گرفت. صاحب آن
ولایت نیز البته توان تصرف در
طبیعت را دارد؛ اما نه از راه ریاضت، همان قدرتی که
عیسی (علیه‌السلام) را توان شفابخشی و احیای
مردگان می‌داد و
حضرت موسی (علیه‌السلام) را توان تبدیل چوب به اژدها. این
معجزه است و آن کار مرتاضان، عمل شیطانی. این بحث هم مجال فراخ می‌طلبد.
همان‌گونه که روشن شد، دسته‌ای از این سحرها واقعیتی ندارند و دسته‌ای که واقعیت دارند، عملی است طبیعی.تنها برخی شعبه‌های آن جای تأمل دارد.
بنابراین در پاسخ به سؤال شما چنین نتیجه می‌گیریم که
سحر تنها شامل سحر باطل نمی‌شود. سحرهای مؤثر هم موجود‌ند؛ ولی بیشترین تأثیر آن در
روح و روان آدمیان است تا در عالم خارج.علاقه‌مند ساختن کسی به دیگری نیز بیشتر یک تصرف روحی و روانی است؛ البته قابل تذکر است که روان‌شناسان مجرب امروز نیز از تکنیک‌هایی برای جلب قلوب استفاده می‌کنند که تفاوت زیادی با کار ساحران ندارد.
آنچه گفته شد تشریح واقعیت بود؛ اما از نظر
قرآن و
سنت استفاده از سحر و رو آوردن به این وسیله در نهایت غلظت و شدت تحریم شده است. حتی آن را برابر با کفر دانسته‌اند.
(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «
ثَلاثَةٌ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ، وَ قاطِعُ رَحِمٍ»؛
«سه گروه‌اند که هرگز داخل
بهشت نمی‌شوند،
شراب‌خواران،
ساحران و
قاطعان رحم».
ـ تاریخ جادوگری و نیز شماره ۱۰ و احتمالاً ۱۱ از مجله درس‌هایی از مکتب اسلام سال ۴۳ استفاده کنید.مقاله‌ای به نام «جستاری در علم سحر».
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حقیقت سحر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۲۷.
