• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسد در خانواده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: نوجوان، حسد، احترام، شخصیت، غبطه.

پرسش: من فردی هستم که در برخورد با دیگران خیلی مهربان و متین هستم. خواهرم که از من دو سال کوچک‌تر است، به خاطر این‌که اطرافیان از من خیلی تعریف می‌کنند ناراحت می‌شود و می‌گوید چرا همه از تو تعریف می‌کنند. حالا نمی‌دانم چه رفتاری با او داشته باشم تا ناراحت نشود؟ من دختر بزرگ خانواده هستم.

پاسخ:




دوران نوجوانی دوران بسیار حساسی است. دوران رقابت، استقلال‌طلبی، تشخص‌طلبی و هویت‌یابی و در کل دوران بحران‌هاست. نوجوان از یک‌سو با سرعت بی‌سابقه‌ای بلوغ جسمی و جنسی را می‌گذراند؛ و از سوی دیگر خانواده و فرهنگ و جامعه از او می‌خواهند تا مستقل باشد، روابط جدیدی را با هم‌سالان و بزرگ‌سالان برقرار کند و آمادگی‌ها و مهارت‌های لازم را برای زندگی به دست آورد. نوجوان باید علاوه بر پذیرش و سازگاری با این همه تغییر و تحول، هویت منسجمی برای خود کسب کند؛ یعنی پاسخ به این سؤال که: جای من در هستی کجاست و از زندگی چه می‌خواهم؟ بنابراین انتظار نوجوان از دیگران این است که به شخصیت او احترام بگذارند و جایگاه خاصی برای او قائل شوند و نظر او مطرح باشد و به او بی‌اعتنایی نشود.


با توجه به این مقدمه لازم است در برخورد با خواهرتان به چند نکته توجه داشته باشید:

۲.۱ - اشباع عاطفی

سعی کنید به روش‌های مختلف به خواهرتان محبت کنید؛ مثلاً برای روز تولدش هدیه‌ای تهیه کنید و همراه با نامه‌ای محبت‌آمیز به او تقدیم کنید. در کارهای روزمره، در مهمانی‌ها و در مکان‌ها و زمان‌های مختلف توجه بیش‌تری به او داشته باشید و نزد دیگران از کارهای خوب او تمجید کنید.

۲.۲ - الگوگیری

با ادب و احترام و به صورت منطقی و به تدریج او را متقاعد کنید که مثل شما رفتار مناسبی در برخورد با دیگران داشته باشد تا پاسخ مناسبی هم دریافت کند.

۲.۳ - دقت اطرافیان

از اطرافیان مخصوصاً پدر و مادرتان درخواست کنید که در حضور خواهرتان از شما تعریف نکنند یا لااقل هر دوی شما را به یک‌ اندازه تحویل بگیرند.
ذکر این نکته نیز ضروری است که افراد تا حدودی رفتار خود را مطابق انتظارات دیگران انتخاب می‌کنند. اگر فردی مورد پذیرش قرار نگیرد و از او انتظار رفتار منفی داشته باشند، عکس‌العمل او منفی خواهد شد و عزت نفس او پایین می‌آید و این عکس‌العمل در فعالیت تحصیلی ضعیف و رفتارهای ضد اجتماعی بازتاب پیدا می‌کند و چه‌بسا فردی که می‌توانسته فرد مثبتی باشد، عملاً فردی ناکارآمد شود.

۲.۴ - تربیت اخلاقی

خوب است، خواهرتان و حتی اطرافیان در مورد «حسادت» آشنایی بیش‌تری داشته باشند. بدون این‌که آن را به کسی نسبت بدهد، درصدد تربیت اخلاقی و زدودن صفات ناپسندی (مانند حسادت) برآیند؛ لذا به نکاتی در این مورد اشاره می‌شود:

۲.۴.۱ - سرچشمه نخستین اختلاف‌ها

الف. با نگاه به آیات ۲۸ و ۲۹ سوره مبارکه مائده به‌خوبی می‌توان استفاده کرد که سرچشمه نخستین اختلافات، قتل، تعدی و تجاوز در جهان مسئله حسد بوده است (داستان‌ هابیل و قابیل)
[۱] جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج۴، ص۳۴۹، تهران، انتشارات درالکتب الاسلامیه.


۲.۴.۲ - رفتار مناسب برای جلوگیری از ایجاد حسد

ب. به داستان حضرت یوسف (علیه‌السلام) توجه کنید؛ گرچه حضرت یعقوب (علیه‌السلام) مرتکب خطایی نشد و ابراز علاقه او نسبت به یوسف و برادرش بنیامین روی حسابی بود، ولی این مسئله نشان می‌دهد که باید در این باره خیلی سختگیر بود.
ابراز علاقه به یک فرزند آن‌چنان عقده‌ای در دل فرزند دیگر ایجاد می‌کند که او را به هر کاری وا می‌دارد؛ تا آن‌جا که برای نابود کردن برادر حدومرزی نمی‌شناسد؛ حتی اگر نتواند عکس‌العملی از خود نشان دهد از درون خود را می‌خورد و گاه گرفتار بیماری روانی می‌شود که وقتی به روان‌شناس مراجعه می‌کند، معلوم می‌شود در اثر کمبود محبت بوده است.

۲.۴.۲.۱ - روایتی از امام باقر

هم‌چنین در ضمن روایتی امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند که من گاهی یکی از فرزندان را مورد محبت قرار می‌دهم و حال آن‌که می‌دانم حق با فرزند دیگرم می‌باشد؛ ولی به این خاطر این کار را می‌کنم تا بر ضد سایر فرزندانم تحریک نشود و آن‌چنان که برادران یوسف به یوسف کردند، نکند.
[۲] جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۲۸، تهران، انتشارات درالکتب الاسلامیه.


۲.۴.۳ - ایجاد بیماری‌های روان‌تنی

ج. حسود قبل از همه سرمایه و انرژی و سلامتی خود را به خطر می‌اندازد. حتی ممکن است دچار بیماری‌های روان‌تنی شود. (روان‌تنی: اثر نگرانی‌ها و مشکلات روحی بر اعضای بدن) و در مرحله بعد ممکن است به دیگران هم آسیب برساند.

۲.۴.۴ - رابطه حسد با ایمان

د. از نظر معنوی حسد نشانه کمبود شخصیت و غفلت و ضعف ایمان است؛ زیرا آرزو می‌کند نعمتی که خدا از روی حکمت به دیگری داده است، از او سلب شود.

۲.۴.۴.۱ - کلام امام علی

در خطبه ۸۶ نهج البلاغه آمده است: حسد به تدریج ایمان را می‌خورد؛ همان‌طور که آتش هیزم را تدریجاً از بین می‌برد.

۲.۴.۴.۲ - تفاوت حسد با غبطه

لازم به توضیح است که حسد آن است که شخص آرزو کند نعمتی از دیگری سلب شود که این پایین‌ترین درجه حسد است؛ اما درجه بالای حسد این است که برای سلب آن نعمت از دیگری دست به تلاش مخربی بزند؛ ولی اگر آرزو کند آن‌چه دیگران دارند او هم داشته باشد، این حسد نیست؛ بلکه غبطه است و صفت خوبی است و چه‌قدر خوب است که انسان تلاش کند تا نعمتی که به دیگران داده شده، او هم کسب کند نه این‌که نعمت را از دیگران سلب کند.


۱. روان‌شناسی رابطه‌ها دکتر غلام‌علی افروز انتشارات نوادر تهران.
۲. اخلاق اسلامی، حبیب‌الله طاهری، انتشارات جامعه مدرسین قم.


۱. جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج۴، ص۳۴۹، تهران، انتشارات درالکتب الاسلامیه.
۲. جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۲۸، تهران، انتشارات درالکتب الاسلامیه.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حسد در خانواده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۱۵.    



جعبه ابزار