• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جلوگیری از جذب جوانان به موسیقی حرام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: موسیقی، موسیقی حرام، تفریح، موسیقی لهوی، موسیقی حلال.

پرسش: مدتی است که دو برادر کوچک‌ترم (۱۴ و ۲۱ ساله) با گرفتن چند سی‌دی ترانه به‌شدت مجذوب آهنگ‌های غیر مجاز شده‌اند، هرچه به آن‌ها گوشزد می‌کنم که حرام است، با صدای بلند گوش نکنید، باعث ایجاد بیماری می‌شود و ... فایده‌ای ندارد، اصلاً هیچ توجهی نمی‌کنند، لطفاً راهنمایی کنید که چه کار کنم؟

پاسخ: معیار حرمت موسیقی، طرب‌انگیزی و لهوی بودن آن است که با مجالس گناه و خوش‌گذرانی و فساد تناسب دارد. برای جلوگیری از مجذوب شدن جوانان به موسیقی، چند راهکار بیان می‌شود: ۱. با اشراف کامل از حکم شرعی و با تشخیص درست، مبنی بر حرام بودن آن موسیقی، به تذکر یا توصیه بپردازید؛ ۲. باید در گفت‌وگو‌های خود با اطلاعات علمی و عقل‌پسند وارد شوید؛ ۳. اگر جوان را از چیزی منع کردید، جای‌گزین برای آن قرار دهید؛ ۴. اصل مهم دیگر، ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمانه و دوری از الفاظ آمرانه، شخصیت‌خردکن و غرور‌شکن است؛ ۵. باید با توجه به اصل تدریج و سیاست گام‌به‌گام، به تغییر ‌اندیشه و سپس رفتار جوان امیدوار بود؛ ۶. با معرفی دوستان خوب، با نشاط و متدین، از این نیروی عظیم بهره جویید؛ ۷. از کلمات احترام‌آمیز و به دور از توهین استفاده کنید؛ ۸. رفتار و صفات مثبت جوان را برجسته کنید و سپس از رفتار منفی‌اش نقد کنید؛ ۹. تذکر در خلوت باشد نه در جمع؛ ۱۰. تذکر در زمانی باشد که او سر حال و با نشاط باشد؛ ۱۱. جوان را به برنامه‌ریزی مناسب تشویق کنید؛ ۱۲. دعا در حق جوانان و توسل به اهل بیت را فراموش نکنید. ۱۳. از اهرم محبت و عشق و علاقه به معصوم (علیه‌السلام) بهره ببرید.


فهرست مندرجات

۱ - ضرورت تفریح و شادی (سالم)
       ۱.۱ - حدیثی از امام علی
       ۱.۲ - حدیثی دیگر
۲ - موسیقی از دیدگاه مراجع
       ۲.۱ - مراد از اطراب
       ۲.۲ - دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای
۳ - شیوه‌های برخورد
       ۳.۱ - احراز حرام بودن موسیقی
       ۳.۲ - اصل بینش‌افزایی
              ۳.۲.۱ - بنیان‌گذار موسیقی حرام
              ۳.۲.۲ - آثار موسیقی حرام
                     ۳.۲.۲.۱ - آثار شوم موسیقی حرام در دنیا
                     ۳.۲.۲.۲ - آثار شوم موسیقی حرام در آخرت
       ۳.۳ - اصل جای‌گزینی
       ۳.۴ - دوری از الفاظ غرورشکن
       ۳.۵ - اصل تدریج
       ۳.۶ - معرفی دوستان خوب
              ۳.۶.۱ - حدیثی از امیرالمؤمنین
              ۳.۶.۲ - کلام خداوند متعال
       ۳.۷ - احترام‌آمیز بودن کلمات
       ۳.۸ - برجسته کردن صفات مثبت او
       ۳.۹ - تذکر در خلوت
       ۳.۱۰ - توجه به زمان و موقعیت
       ۳.۱۱ - تشویق به برنامه‌ریزی
              ۳.۱۱.۱ - حدیثی از حضرت علی
       ۳.۱۲ - اهرم محبت
       ۳.۱۳ - دعا و توسل
۴ - معرفی منابع
۵ - پانویس
۶ - منبع


روح انسان مانند جسم دارای نیازمندی‌هایی است و وجود «زنگ تفریح‌هایی» برای شادی، نشاط، استراحت و گرفتن انرژی برای کارهای بعدی، بسیار ضروری است.

۱.۱ - حدیثی از امام علی

امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: این دل‌ها مثل بدن‌ها خسته می‌شوند، برای نشاط آن‌ها به سخنان تازه و حکیمانه روی آورید.
دین اسلام هم با نگاهِ به این نیاز واقعی انسان، ضمن تشویق برای استفاده از تفریح سالم، از برخی تفریحات و شادی‌های ناسالم و مضر منع کرده است.

۱.۲ - حدیثی دیگر

امام علی (علیه‌السلام) در کلامی دل‌نشین فرمودند: چه‌قدر فرق است بین عملی که لذتش تمام می‌شود، ولی آثار (منفی‌اش) گریبان‌گیر می‌گردد و عملی که سختی‌اش تمام می‌شود، اما سودش (دنیوی و اخروی) باقی می‌ماند.
[۲] امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، حکمت ۱۱۷، ترجمه محمد دشتی، ظهور، چ۱.



همان‌طور که می‌دانیم مراجع بزرگوار تقلید، موسیقی حلال را از حرام جدا می‌کنند و موسیقی‌ای را که مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب باشد، حرام می‌دانند.
[۳] معصومی، سید مسعود، احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آن (مطابق با فتوای مراجع تقلید)، ص۲۰۱، مسئله ۲۸۸، قم، بوستان کتاب.


۲.۱ - مراد از اطراب

دانشمندان دینی «اطراب» را به معنای سبکی‌ای که در اثر حزن یا شادی شدید به انسان دست می‌دهد، معنا کرده‌اند.
[۴] مشکوة، سید حمید، تأملی در فقه موسیقی، ص۶، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چ۱.


۲.۲ - دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در توضیح «موسیقی لهوی» می‌فرماید: «لهو یعنی غفلت، یعنی دور شدن از خدا، دور شدن از معنویت، دور شدن از واقعیت‌های زندگی، دور شدن از کار و تلاش و فروغلتیدن در ابتذال و بی‌بندوباری، این موسیقی می‌شود حرام ...».
[۵] اردبیلی، جعفر، جوانان از دیدگاه بزرگان، ص۵۲، مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب، ۱۳۷۸ ش.

بعد از این مقدمه که ضروری می‌نمود، به ارائه «شیوه‌ها» می‌پردازیم.


برخی شیوه‌های برخورد مناسب، بدین شرح است:

۳.۱ - احراز حرام بودن موسیقی

باید با اشراف کامل از حکم شرعی و با تشخیص درست، مبنی بر حرام بودن آن موسیقی، به تذکر یا توصیه بپردازید. هم‌چنین مراجع عظام تقلید، در مورد موسیقی‌ای که شنونده در «مطرب بودن» آن شک دارد، فرموده‌اند که «در موارد مشکوک شنیدن آن مانعی ندارد».
[۶] معصومی، سید مسعود، احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آن (مطابق با نظر آیات عظام.
[۷] امام، اراکی (رحمة‌الله‌علیه) و سیستانی، فاضل، مکارم، بهجت (ایدهم الله))، ص۲۰۳، سؤال ۲۹۱، قم، بوستان کتاب.
[۸] آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتائات، س۱۱۴۰ (ترجمه).


۳.۲ - اصل بینش‌افزایی

باید در گفت‌وگو‌های خود با اطلاعات علمی و عقل‌پسند وارد شوید؛ به طور مثال می‌توانید از مباحث مقدمه که بیان شد، استفاده کنید؛ مثلاً بگویید: «... اسلام مخالف لذت و شادی و جوانی کردن شما نیست، مخالف عشق و حال مشروع و حلال جوان نیست، دوست دارد که جوان از زندگی لذت ببرد، ...؛ اما اسلام می‌خواهد که ما راه را بی‌راهه نرویم ... باید‌ها و نباید‌های دین، براساس سود و زیان‌های خود ماست ...».

۳.۲.۱ - بنیان‌گذار موسیقی حرام

جالب است بدانیم که مؤسس موسیقی لهوی و حرام، شیطان بوده است که بعد از مرگ حضرت آدم (علیه‌السلام) او و قابیل، برای ابراز شادی از تنبورها و وسایل موسیقی لهوی استفاده کردند.

۳.۲.۲ - آثار موسیقی حرام

در ادامه به شکل گذرا به برخی آثار دنیوی و اخروی موسیقی حرام اشاره می‌شود، برای مطالعه اصل روایات می‌توانید به منبع ارائه‌شده مراجعه کنید.
[۱۰] شرف‌خانی خویی، احمد، انسان، غنا و موسیقی، ص۲۳-۳۱، مشهور، چ۱، ۱۳۸۰ ش.


۳.۲.۲.۱ - آثار شوم موسیقی حرام در دنیا

۱. ایمن نبودن از نزول مصیبت؛ ۲. استجابت نشدن دعا؛ ۳. داخل نشدن فرشتگان به آن خانه؛ ۴. سبب نفاق است؛ ۵. عامل زناست؛ ۶. موجب بی‌حیایی است؛ ۷. بی‌تفاوت شدن به ناموس؛ ۸. رفتن خیر و برکت؛ ۹. موجب قساوت قلب است؛ ۱۰. از علائم آخرالزمان است.

۳.۲.۲.۲ - آثار شوم موسیقی حرام در آخرت

۱. وارد جهنم می‌شود؛ ۲. خدا به او نظر نمی‌کند؛ ۳. در گوش او سرب می‌ریزند؛ ۴. نابینا و ناشنوا مبعوث می‌شود؛ ۵. صدای دل‌ربای درخت بهشتی را نمی‌شنود؛ ۶. جهنم در انتظار اوست.

۳.۳ - اصل جای‌گزینی

در دیدگاه تربیتی و دینی، بر این نکته تأکید می‌شود که اگر جوان را از چیزی منع کردید، جای‌گزین برای آن قرار دهید.
حضرت علی (علیه‌السّلام) جوانی را که مبتلا به انحراف جنسی خودارضایی شده بود، مورد توبیخ و سرزنش قرار داد و در پایان مبلغی پول برای ازدواج و ارضای درست این غریزه نیز اهدا فرمود. بنابراین معرفی یا تهیه موسیقی‌های حلال و مجاز می‌تواند در برخورد شما مؤثر باشد.

۳.۴ - دوری از الفاظ غرورشکن

اصل مهم دیگری که نباید از نظر دور داشت، ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمانه و دوری از الفاظ «آمرانه»، «شخصیت‌خردکن» و «غرور‌شکن» است. نوجوانان در اوجِ روحیه استقلال‌طلبی هستند و تذکرهای آمرانه را برنمی‌تابند؛ به طور مثال می‌توانید به یک بهانه‌ای مثلاً سال‌روز تولد او یا قبولی در امتحانات یا موفقیت ورزشی ... سی‌دی‌های مجاز را به او هدیه دهید.

۳.۵ - اصل تدریج

یکی از اصول بسیار مهم در تغییر و اصلاح رفتارها، همین اصل است. باید با سیاست گام‌به‌گام به تغییر ‌اندیشه و سپس رفتار مخاطب امید بست. بنابراین نباید انتظار داشته باشید که از فردا همه سی‌دی‌های غیر مجاز و حرام از کیف سی‌دی او خارج گردد. یا این‌که از فردا سی‌دی‌های مذهبی گوش کند. همان‌طور که شکل‌گیری یک عادت زمان می‌برد، ترک آن هم محتاج زمان است.

۳.۶ - معرفی دوستان خوب

دوست نقش تعیین‌کننده‌ای بر رفتار‌ها و سلایق و انتخاب‌های نوجوان دارد و معمولاً این‌گونه سی‌دی‌ها و ایجاد انگیزه برای گرایش به سمت این عرصه‌ها، از سوی دوستان صورت می‌گیرد. می‌توانید با معرفی دوستان خوب، با نشاط و شاد و متدین از این نیروی عظیم بهره جویید.

۳.۶.۱ - حدیثی از امیرالمؤمنین

امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمودند: دل‌های مردم گریزان است، به کسی رو می‌آورند که خوش‌رویی و الفت نشان دهد. و سعی کنید آن‌ها را از دوستان بد جدا کنید.
تا توانی می‌گریز از یار بد ••• یار بد، بدتر بود از مار بد
مار بد تنها همی را بر جان زند ••• یار بد، برجان و بر ایمان زند

۳.۶.۲ - کلام خداوند متعال

قرآن ناله و حسرت جهنمیان را چنین نقل می‌فرماید: «ای وای بر من! ‌ای کاش فلانی را دوست خود برنمی‌گزیدم».
گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که شخص از جوانان ورزش‌کار خوشش می‌آید؛ لذا در معرفی دوستان خوب باید این سلیقه‌اش را هم لحاظ کرد؛ چراکه از این راه است که از آن دوست الگو می‌پذیرد.

۳.۷ - احترام‌آمیز بودن کلمات

توهین کردن و استفاده از واژه‌های زشت، کاری را حل نمی‌کند. این‌گونه الفاظ، مخاطب را به دفاع و مقابله ‌به‌ مثل وامی‌دارد، در ضمن او از همان ابتدا از دل دادن به سخنان شما منصرف می‌شود؛ هر چند حرف‌های شما بسیار صحیح و منطقی باشد. در دریای طوفانی نمی‌توان قایق دور افتاده از ساحل را به ساحل نجات رهنمون شد.

۳.۸ - برجسته کردن صفات مثبت او

شما می‌توانید از رفتارهای خوب او و صفات پسندیده‌اش، در ابتدا تجلیل کنید و سپس این رفتارش را به نقد بکشید؛ مثلاً «داداش! معلمان از تو راضی‌اند ...، شنیدم که عضو هیئت عزاداری محله شدی ...» بدین شکل است که توجه و محبت او را به خود جلب کرده‌اید و آماده سخنان بعدی شماست.

۳.۹ - تذکر در خلوت

در جمع نباشد؛ به طور مثال در جمعِ دوستانش، تذکر به او هیچ فایده‌ای ندارد.

۳.۱۰ - توجه به زمان و موقعیت

زمانی باشد که او سر حال و با نشاط باشد. به تعبیر عامیانه «کِیفش کوک باشد و از نظر عاطفی رابطه شما شکرآب نشده باشد».

۳.۱۱ - تشویق به برنامه‌ریزی

بی‌کاری و بی‌برنامگی فرصت مناسبی برای گرایش به این مسائل است و می‌دانیم که چه گرگ‌هایی منتظر این فرصت هستند تا جوانان را به بی‌راهه بکشند.

۳.۱۱.۱ - حدیثی از حضرت علی

امام علی (علیه‌السلام) در زمان‌بندی و برنامه‌ریزی زندگی ۲۴ ساعته یک مؤمن می‌فرماید: مؤمن ساعات خود را به سه قسمت تقسیم می‌کند، بخشی را به راز و نیاز با خدا. بخشی را به تأمین زندگی و بخشی را به بهره‌برداری از لذت‌های حلال و تفریحات سالم اختصاص می‌دهد.

۳.۱۲ - اهرم محبت

اگر مخاطب شما به معصوم خاص علاقه‌مند است، می‌توانید به طوری غیر محسوس و زیرکانه، از عشق و محبت وی مثلاً به حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بهره گیرد که «حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از این‌گونه موسیقی‌های حرام خوشش نمی‌آید و دشمنان ایشان به این لهویات گرایش داشتند».
اگر احساس می‌کنید از شما حرف‌شنوی ندارد، اشخاصی را که او آن‌ها را قبول دارد، به طور پنهان مطلع سازید تا کار صحبت کردن با او را بر عهده گیرند.

۳.۱۳ - دعا و توسل

در حق آن‌ها دعا کنید و از خداوند بخواهید آن‌ها و ما را در راهی که رضای او و ائمه (علیهم‌السلام) است، قرار بدهد.


موضوع شادی و تفریحات سالم:
۱. شادی و زندگی، مهدی بهادری‌نژاد، نشر اوحدی، چ۱.
۲. گفتار فلسفی (جوان از نظر عقل و احساسات)، هیئت نشر معارف اسلامی، تهران ۱۳۴۸، (جوان و ساعات فراغت).
۳. شرع و شادی، ابوالفضل طریقه‌دار، مؤسسه فرهنگی همسایه.
۴. غم و شادی در سیره معصومان‌ (علیهم‌السلام)، محمود اکبری، قم، عترت چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۵. امام علی (علیه‌السلام) و تفریحات سالم، محمد دشتی، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، چ۲.
۶. جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، نشر سروش.
موضوع موسیقی:
۱. نا و موسیقی در فقه اسلامی، روح‌الله حسینیان، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۴ ش.
۲. انسان، غنا، موسیقی، احمد شرف‌خانی خویی، انتشارات مشهور، چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۳. تأملی در فقه موسیقی، سید حمید مشکوة، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چ۱، ۱۳۸۳ ش.


۱. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، حکمت ۱۹۷، ترجمه محمد دشتی، ظهور، چ۱.    
۲. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، حکمت ۱۱۷، ترجمه محمد دشتی، ظهور، چ۱.
۳. معصومی، سید مسعود، احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آن (مطابق با فتوای مراجع تقلید)، ص۲۰۱، مسئله ۲۸۸، قم، بوستان کتاب.
۴. مشکوة، سید حمید، تأملی در فقه موسیقی، ص۶، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چ۱.
۵. اردبیلی، جعفر، جوانان از دیدگاه بزرگان، ص۵۲، مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب، ۱۳۷۸ ش.
۶. معصومی، سید مسعود، احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آن (مطابق با نظر آیات عظام.
۷. امام، اراکی (رحمة‌الله‌علیه) و سیستانی، فاضل، مکارم، بهجت (ایدهم الله))، ص۲۰۳، سؤال ۲۹۱، قم، بوستان کتاب.
۸. آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتائات، س۱۱۴۰ (ترجمه).
۹. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی (۸ جلدی)، ج۶، ص۴۳۱، ح۳، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، الآخوندی، چ۳.    
۱۰. شرف‌خانی خویی، احمد، انسان، غنا و موسیقی، ص۲۳-۳۱، مشهور، چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۱۱. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، حکمت ۵۰، ترجمه محمد دشتی، ظهور، چ۱.    
۱۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۷.    
۱۳. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، حکمت ۳۹۰، ترجمه محمد دشتی، ظهور، چ۱.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «جلوگیری از جذب جوانان به نوار ترانه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۰۳.    







جعبه ابزار