• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعداد آیات قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: تعداد آیات قرآن، عدم تحریف قرآن.

پرسش: با توجه به روایتی که در اصول کافی آمده و قرآن مُنزَل را ۱۷ هزار آیه می‌داند، چگونه می‌توان پذیرفت که شیعه به سلامت و صحت قرآن اعتقاد دارد؟

پاسخ: به مقتضای عمل به روایاتی که مرحوم کلینی آورده‌ که مضمون آن‌ها لزوم کنار زدن احادیث مخالف قرآن است، این روایت را نمی‌پذیریم؛ چراکه با آیه «انّا نَحْنُ نَزِّلْنا الذِّکْرَ وَ انّا لَهُ لَحافِظونَ» که بیانگر وعده خدا بر حفظ قرآن از تحریف است؛ مخالفت دارد. هم‌چنین روایاتی هم که در منابع اهل سنت آمده و دلالت به تحریف قرآن دارند، به همان دلیل مردود می‌باشند؛ هرچند از نظر سندی محکم باشند.


این روایت منافاتی با اعتقاد شیعه بر عدم تحریف قرآن ندارد؛ زیرا:

۱.۱ - نقل حدیث در کتاب

نقل حدیث در یک کتاب اعم از اعتقاد به مضمون آن است و حتی حاکی از اعتقاد مؤلف آن به مضمون تمام روایاتی که نقل کرده نمی‌باشد، چه رسد به دیگران؛ چنان‌که اهل سنت افرادی چون جلال‌الدین سیوطی را به دلیل نقل روایات فراوان دال بر تحریف
[۱] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
[۲] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۳، ص۸۱۸۷، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳.    
قائل به تحریف نمی‌دانند ـ با این‌که او از قول پسر عمر نقل می‌کند که گفت: «کسی از شما نگوید کل قرآن را گرفتم؛ بلکه بگوید مقداری را که ظاهر است گرفتم، چه می‌دانید کل قرآن چه‌قدر است؟ قطعاً بسیاری از آن نابود شده است»
[۳] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۲، ص۷۱۷ـ۷۱۸، تعلیق و تحقیق دکتر مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
[۴] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
و باز از قول عمر ـ خلیفه دوم ـ نقل می‌کند که گفت: «القرآن الف الف حرف و...»
[۵] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۱، ص۲۴۲، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳.    
قرآن یک میلیون حرف است.

۱.۲ - نقل روایاتِ عدم تحریف

مرحوم کلینی در کافی به خصوص روایاتی را در مورد عدم تحریف قرآن نیز آورده است؛ مانند این‌که:

۱.۲.۱ - حدیثی از امام باقر

امام باقر (علیه‌السلام) در نام‌هاشان به ابی‌سعد الخیر چنین نوشته‌اند: «و کانَ منْ نَبذهم الکتابَ اَنْ اَقاموا حروفَه و حرَّفوا حدودَه فهم یروونه و لایرعوْنه ...؛
[۶] کلینی، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، ج۸، ص۵۳، با ترجمه و شرح سید‌هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه.    
پشت ‌سر ‌انداختن کتاب توسط آنان به این است که حروفش را به یاد داشتند؛ ولی حدودش را تحریف کردند. این‌ها کتاب را روایت می‌کنند؛ ولی رعایتش نمی‌کنند».

در این باره چند دیدگاه بیان شده است:

۲.۱ - دیدگاه محدث نوری

در نسخه دیگر، طبق اعتراف محدث نوری تعداد آیات قرآن به جای هفده هزار، هفت‌ هزار ضبط شده است که مرحوم فیض در وافی، رقم هفت هزار را از روی آن نسخه نوشته است که به عدد آیات قرآن نزدیک‌تر است و رُند کردن (تکمیل کردن عدد و حذف رقم خرد آن) می‌باشد که در عرف پذیرفته شده است.

۲.۲ - دیدگاه شعرانی

پس هم‌چنان ‌که مرحوم شعرانی معتقدند احتمالاً در اثر اشتباه نسخه‌ها، رقم هفده هزار ضبط شده است.
[۷] معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، ص۲۶۵ـ۲۶۴، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.


به فرض معتبر بودن این روایت از جهت سند، نمی‌توان به ظاهر آن ملتزم شد؛ بلکه می‌توان آن را بر عدد تمام آن‌چه بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) وحی شده ـ اعم از قرآنی و غیر قرآنی مانند احادیث قدسی ـ حمل بکنیم؛ چنان‌که طبق نقل بعضی محققان مرحوم شیخ صدوق به آن معتقد است.
[۸] محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامة القرآن من التحریف، ج۱، ص۸۵، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.


در غیر صورت فوق، به مقتضای عمل به روایاتی که مرحوم کلینی آورده‌ که مضمون آن‌ها لزوم کنار زدن احادیث مخالف قرآن است،
[۹] کلینی، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، ج۱، ص۸۹ـ۸۸، با ترجمه و شرح سید‌هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه.
این روایت را نمی‌پذیریم؛ چراکه با آیه «انّا نَحْنُ نَزِّلْنا الذِّکْرَ وَ انّا لَهُ لَحافِظونَ»
[۱۰] حجر/سوره۱۵، آیه۱۰.    
که بیانگر وعده خدا بر حفظ قرآن از تحریف است؛ مخالفت دارد.
هم‌چنین روایاتی هم که در منابع اهل سنت آمده و دلالت به تحریف قرآن دارند،
[۱۱] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۲۳، ص۲۱۴، شرح کرمانی، بیروت: احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
[۱۲] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۳، ص۱۳۱۷، بیروت:احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق.    
[۱۳] زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۳۷ـ۳۵، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا.
[۱۴] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۲، ص۷۱۷ـ۷۱۸، تعلیق و تحقیق دکتر مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق
[۱۵] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
به همان دلیل مردود می‌باشند؛ هرچند از نظر سندی محکم باشند.

۱. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
۲. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۳، ص۸۱۸۷، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳.    
۳. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۲، ص۷۱۷ـ۷۱۸، تعلیق و تحقیق دکتر مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
۴. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
۵. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۱، ص۲۴۲، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳.    
۶. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، ج۸، ص۵۳، با ترجمه و شرح سید‌هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه.    
۷. ↑ معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، ص۲۶۵ـ۲۶۴، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
۸. ↑ محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامة القرآن من التحریف، ج۱، ص۸۵، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
۹. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، ج۱، ص۸۹ـ۸۸، با ترجمه و شرح سید‌هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه.
۱۰. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۱۰.    
۱۱. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۲۳، ص۲۱۴، شرح کرمانی، بیروت: احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
۱۲. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۳، ص۱۳۱۷، بیروت:احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق.    
۱۳. ↑ زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۳۷ـ۳۵، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا.
۱۴. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، ج۲، ص۷۱۷ـ۷۱۸، تعلیق و تحقیق دکتر مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق
۱۵. ↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶، قم، کتاب‌خانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تعداد آیات قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۰۴.    



جعبه ابزار