تدبیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تدبیر،
دوراندیشی، برنامه‌ریزی.
پرسش: سفارش معصومان ما دربارۀ تدبیر و برنامه‌ریزی چیست؟
پاسخ: تدبیر در لغت به دوراندیشی معنا شده است و در این رابطه روایات متعددی وجود دارد؛ مثلاً
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده‌اند: هیچ عقلی مانند تدبیر نیست و در رابطه با برنامه‌ریزی هم می‌توان به کلام معروف
امام علی (علیه‌السلام) اشاره کرد که ایشان در اواخر عمر شریفشان توصیه به
تقوای الاهی و رعایت
نظم در امور زندگی فرمودند، روایت‌های دیگری نیز دربارۀ نظم و برنامه‌ریزی از امامان
معصوم وارد شده که دربارۀ بخش خاصی از زندگی صحبت می‌کند؛ مانند تأکید برای برنامه‌ریزی در امور اقتصادی که به «تقدیر المعیشة» از آن یاد کرده‌اند یا سفارش به تقسیم کردن ساعات شبانه‌روز به سه قسمت برای کار، عبادت و استراحت.
تدبیر و برنامه‌ریزی در امور زندگی، از مواردی است که
عقل آن را لازم می‌داند و
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) نیز سفارش‌هایی به این امر فرموده‌اند که به‌اختصار به ذکر مواردی از آن اکتفا می‌شود.
تدبیر در لغت، به معنای دوراندیشی و نظر به
عاقبت امر داشتن است.
در روایات ائمه به تدبیر در امور توصیه شده است:
پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: هیچ عقلی همانند تدبیر نیست؛
با اندکی تأمل می‌توان اوج عظمت تدبیر را در این کلام به‌وضوح دید.
شخصی به خدمت
امام صادق (علیه‌السلام) آمد و خود را همچون فردی دلسوز دیده و ایشان را
نصیحت کردند به اینکه چرا شما
اموال خود را در مکان‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده‌اید!؟ در‌صورتی‌که اگر اموال شما در یک‌جا جمع بود، از نظر اقتصادی به نفع شما بود؛ چرا‌که نگه‌داری آن آسان‌تر و با هزینۀ کمتر انجام می‌شد، ولی امام صادق (علیه‌السلام) در مقابل، نظر او را رد کرده و فرمودند: من اموالم را پراکنده و در مکان‌های مختلف قرار دادم تا اگر آسیبی به یکی رسید، دیگری از آسیب در امان بماند.
موارد دیگری که در امر تدبیر می‌توان به آنها اشاره نمود، روایاتی است که در آنها با الفاظی همچون «الاقتصاد» یا «تقدیر المعیشة» به دوراندیش بودن فرد
مسلمان اشاره شده است؛ مانند اینکه
امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: تمام
کمال در ... اندازه نگه داشتن در خرج‌کرد زندگی است.
اما در رابطه با برنامه‌ریزی در امور زندگی می‌توان به این روایات اشاره کرد.
امام علی (علیه‌السلام) در اواخر عمر شریفشان در
وصیت به فرزندان خود فرمودند: شما دو پسرم را و تمام فرزندانم و اهلم و کسانی را که این وصیت‌نامه به آنها می‌رسد، به رعایت تقوای الهی و نظم در امور زندگی وصیت می‌کنم.
با قرار گرفتن نظم در این
روایت بعد از تقوای الاهی، می‌توان به اهمیت این امر در زندگی پی برد.
آن حضرت در روایت دیگری در این راستا می‌فرماید:
مؤمن باید شبانه‌روز خود را به سه قسم تقسیم کند، زمانی برای
نیایش و
عبادت پروردگار، زمانی برای تأمین هزینۀ زندگی و زمانی برای واداشتن نفس به لذت‌هایی که
حلال و مایۀ زیبایی است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تدبیر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۱.
