تأکید شارع بر اقامه نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شارع مقدس، نماز، تکالیف.
پرسش: چرا شارع مقدس تا این حد بر امتثال نمازهای یومیه تأکید دارد تا آنجا که حتی امر فرموده: اگر انسان در حال غرق شدن هم هست، باید نماز خود را به جا آورد؛ درحالی‌که انسان در این حالت فقط به فکر نجات خویش است؟
پاسخ: همه تکالیف شرعی و
احکام الهی براساس مصالح نفس‌الامری وضع می‌شود و در حقیقت
خداوند سبحان می‌خواهد بندگانش از راه
عمل به وظایف دینی و دستورات شرعی به
کمال و سعادت ابدی برسند؛ ازاین‌رو گذشته از خود احکام و دستورات دینی، نسبت به انجام آن‌ها اصرار و تأکید فراوان کرده که از میان آنان چون نماز بهترین
عبادات و
معراج مؤمن است و در میان عبادات الهی جایگاهی ویژه دارد، ازاین‌رو دستور داده است که حتی‌الامکان در هر شرایطی متناسب با آن شرایط، نماز به جا آورده شود.
این پرسش دو بخش دارد که در ابتدا هر کدام جداگانه طرح شده و آن گاه پاسخ مستقل داده می‌شود:
۱. چرا در شرع
مقدس بر
اقامه نماز اصرار و تأکید فراوان شده است؟
۲. آیا درست است که در حال خطر مانند غرق شدن
انسان به خواندن نماز مکلف باشد؟
پاسخ سؤال اول در چند محور طرح و تبیین می‌شود:
اولاً، در این‌که خداوند سبحان ما را به انجام تکالیفی موظف کرده است، منت بزرگی بر ما گذاشته و ما باید در برابر این
احسان الهی همواره شکرگزار باشیم؛ چون انجام
تکالیف برای تکامل خود ماست و خداوند هیچ‌گونه نیازی به
عبادت ما ندارد؛
چنان‌که حضرت
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) فرموده‌اند: «بدان که مالک الملوک حقیقی و ولی
نعمت واقعی از ما خواسته که این
قلب را برای من خالص کنید تا برای خود نتیجه بدهد، اگر ما گوش ندهیم، نتیجه‌اش
ظلم به خود ماست و فرقی برای او نمی‌کند، چون حق سبحانه از همه چیز بی‌نیاز است و به این عبادت و
بندگی ما احتیاجی ندارد».
ثانیاً، در کلامی از
امیرالمؤمنین، علی (علیه‌السّلام) به فلسفه اصرار و تأکید شارع به نماز به زیباترین و آموزنده‌ترین وجه اشاره شده و فرموده‌اند: ای مردم! خواندن و اقامه نماز را بر عهده گیرید و آن را حفظ کنید، زیاد نماز بخوانید و با
نماز خود را به خدا نزدیک کنید. نماز دستوری است که در وقت‌های خاص بر
مؤمنان واجب شده، آیا به پاسخ
دوزخیان گوش فرا نمی‌دهید، آن هنگام که از آن‌ها پرسیدند: چه چیز شما را به
دوزخ کشانده است؟ گفتند ما از نمازگزاران نبودیم ـ همانا نماز
گناهان را چون برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد و غل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نماز را به چشمه آب گرمی که در خانه مردی، جریان داشته باشد تشبیه کرده، اگر روزی پنج بار خود را در آن شست‌وشو دهد، هرگز چرک و آلودگی در بدن او نماند، همانا کسانی از
مؤمنان حق نماز را شناختند که زیور
دنیا از نماز آنان را باز نداشته و روشنایی چشم بغی
اموال و فرزندان مانع نمازشان نشود،
رسول خدا پس از بشارت به
بهشت خود را در نماز خواندن به زحمت می‌انداخت، زیرا پی‌در‌پی
خانواده خود را در نماز خواندن فرمان می‌داد و خود نیز در انجام نماز شکیبا بود.
در پاسخ بخش دوم سؤال باید گفت: شارع مقدس هر کس را به اندازه توان او
تکلیف می‌دهد؛ اگر مثلاً روزه گرفتن برای کسی ضرر داشته باشد او نه‌تنها مکلف به
روزه نیست، بلکه اگر روزه بگیرد،
باطل خواهد بود؛ اما نماز یک تکلیفی است که نوعاً در هر شرایط می‌تواند به تناسب آن شرایط اقامه شود؛ ازاین‌رو شارع در حال غرق شدن از
انسان خواسته که نماز را با اشاره به جا آورد. گر چه فلسفه احکام را خداوند و شارع می‌داند، اما از باب آن‌که ما نیز مأمور به
تفکر در
آیات و احکام و معارف الهی هستیم، باید گفت: چون نماز
یاد خدا و
ذکر خدا ست، شارع مقدس خواسته بنده او حتی در حال غرق شدن با یاد او به دیدارش نایل آید. البته این به معنای آن نیست که در آن هنگام شخص تلاشی برای نجات خود نکند و مشغول نماز شود و شارع خواسته باشد، نماز را بخواند و لو به قیمت از دست رفتن جان.
انسان در آن موقع بیشتر به یاد خدا و نیازمند به نماز است و انسان فطرتاً در آن موقع ناخودآگاه به یاد خدا خواهد افتاد و از
خدا کمک می‌خواهد.
در انتها از آن‌چه بیان شد معلوم گردید که چون همه تکالیف شرعی و احکام الهی براساس مصالح نفس‌الامری وضع می‌شود و در حقیقت خداوند سبحان می‌خواهد بندگانش از راه
عمل به وظایف دینی و دستورات شرعی به کمال و سعادت ابدی برسند؛ ازاین‌رو گذشته از خود احکام و دستورات دینی نسبت به انجام آن‌ها اصرار و تأکید فراوان کرده که از میان آنان چون نماز بهترین
عبادات و
معراج مؤمن است و در میان عبادات الهی جایگاهی ویژه دارد، ازاین‌رو دستور داده است که حتی‌الامکان در هر شرایطی متناسب با آن شرایط، نماز به جا آورده شود.
۱. امام خمینی، آداب الصلوة، نشر آزاد، چ اول، سال ۱۳۶۸ ش.
۲. ملکی تبریزی، جواد، اسرار الصلوة، ترجمه رضا رجب‌زاده، پیام آزادی، چ ۱، ۱۳۶۳ ش.
۳. امام خمینی، چهل حدیث، مؤسسه امام خمینی، چ ۲۰، سال ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تأکید شارع بر اقامه نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۹/۱۶.
