بردن گوهرهای انسانی توسط جبرئیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گوهرهای انسانی،
غیرت،
جبرئیل.
پرسش: این‌که در روایت نقل شده است؛ «حضرت جبرئیل (علیه‌السّلام) به زمین می‌آید و گوهرهای گرانبهای انسانی را می‌برد»، آیا صحیح است؟ منظور از این روایت چیست؟
پاسخ: با این‌که از جهت سندی این روایت ضعیف است و نمی‌توان به‌طور قطعی حکم به صدور آن از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نمود، اما رد و یا پذیرش یک حدیث منحصر به بررسی سندی آن نیست، بلکه باید به متن آن هم توجه نمود.
در برخی از کتاب‌های متاخرین این روایت به بیان زیر نقل شده است: «و سال رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جبرائیل (علیه‌السّلام): «هل تنزل الی الارض من بعدی؟» قال: نعم یا رسول اللّه انزل الی الارض من بعدک عشر مرّات و ارفع عشر جواهر من وجه الارض. قال (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «ما هذا الجواهر؟» فقال: الاوّل: انزل الی الارض و ارفع البرکة منها، و الثانی: ارفع منها الرحمة، و الثالث: ارفع منها الحیاء من عیون النساء، و الرابع ارفع الحمیة من رؤوس الرجال، و الخامس: ارفع العدل من قلوب السلاطین، و السادس: ارفع الصدق من قلوب الاصدقاء، و السابع: ارفع السخاء من قلوب الاغنیاء، و الثامن: ارفع الصبر عن الفقراء، و التاسع، ارفع الحکمة من قلوب الحکماء، العاشر: ارفع الایمان من قلوب المؤمنین؛
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از جناب جبرئیل پرسید: آیا بعد از من به زمین خواهی آمد؟ جبرئیل گفت: بله! ای رسول خدا، ده بار به زمین خواهم آمد و ده گوهر گرانبها را خواهم برد. پیامبر فرمود: این گوهرهای گرانبها کدام‌اند؟ جبرئیل گفت: اول:
برکت؛ دوم:
رحمت؛ سوم: حیاء از چشم زنان؛ چهارم: غیرت مردان؛ پنجم:
عدل از دل سلاطین؛ ششم: راستی و درستی از دل دوستان؛ هفتم:
سخاوت از دل ثروتمندان؛ هشتم:
صبر از فقرا؛ نهم:
حکمت از حکیمان؛ دهم:
ایمان از دل‌های مؤمنان.»
با تحقیق و جست‌وجویی که در منابع حدیثی شیعه و سنی انجام پذیرفت این روایت تنها در دو کتاب یافت شد:
در کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» محمد بن محمد بن حسن بن قاسم حسینی عیناثی عاملی جزینی متوفّی ۱۰۸۵ ه.ق
بدون سند نقل شده است.
آقابزرگ تهرانی از این کتاب و نویسنده آن نام برده و می‌گوید: «عیناثی از اسباط و نوه‌های
شهید ثانی زین الدین بن علی عاملی است».
کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» شامل روایاتی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) و نیز کلمات و حکمت‌هایی از حکیمان و عرفا است.
شیخ حر عاملی در مدح و ستایش عیناثی می‌نویسد: «کان فاضلاً صالحاً ادیباً شاعراً زاهداً عابداً».
در کتاب «نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار» نوشته
مؤمن بن حسن شبلنجی شافعی متوفّی ۱۲۹۰ ه.ق، با اندکی تغییر آمده است. که: «روی: ان جبریل (علیه‌السّلام) نزل علی النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فی مرض موته فقال یا جبریل هل تنزل من بعدی؟ فقال نعم یا رسول اللّه انزل عشر مرات ارفع العشر جواهر من الارض قال یا جبریل و ما ترفع منها؟ قال الاوّل ارفع البرکة من الارض الثانی ارفع المحبة من قلوب الخلق الثالث ارفع الشفقة من قلوب الاقارب الرابع ارفع العدل من الامراء الخامس ارفع الحیاء من النساء السادس ارفع الصبر من الفقراء السابع ارفع الورع و الزهد من العلماء الثامن ارفع السخاء من الاغنیاء التاسع ارفع القرآن العاشر ارفع الایمان».
با این‌که از جهت سندی این روایت ضعیف است و نمی‌توان به‌طور قطعی حکم به صدور آن از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نمود، اما رد و یا پذیرش یک حدیث منحصر به بررسی سندی آن نیست، بلکه باید به متن آن هم توجه نمود؛ لذا درباره متن حدیث مورد بحث باید دانست:
این‌که جبرئیل (علیه‌السّلام) به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید که به زمین خواهد آمد و ده گوهر گرانبها را از زمین برمی‌دارد، به جهت ارتکاب
گناه و اعمال زشت و ناپسند برخی از مردم است؛ یعنی انسان‌هایی هستند که به این ده چیز مهم توجه نداشته، در نتیجه مرتکب گناه و رفتار ناشایست فردی و اجتماعی می‌شوند، و خبری از این گوهرها و فضایل اخلاقی در رفتار و گفتار و زندگی آنان نیست؛ اگر کسی در امور خودش تابع
هوا و هوس باشد و از شیاطین درونی و برونی پیروی کند، قطعاً یا همه این مواهب و فضایل الهی و یا بخشی از آن را از طریق واسطه‌های الهی (مانند فرشتگان) از دست خواهد داد؛ و زندگی او دچار اضطراب و ناامنی و مشکلات و رنج‌ها خواهد شد و تا در گردونه پیروی از هوا و هوس است، دچار بلا است.
اما در هر زمانی کسانی هم بوده و هستند که رفتار شایسته داشته و از مواهب و آثار آن گوهرها و
فضایل اخلاقی برخوردارند. این دسته از انسان‌ها از طریق
خودشناسی و
تهذیب و
تزکیه نفس به
کرامت نفس و عظمت این خلقت بزرگ الهی و اهمّیّت روح آدمی که پرتوی از انوار الهی و نفحه‌ای از نفحات ربّانی است پی می‌برند؛ و درک می‌کنند که این گوهرهای گرانبها را نباید به ثمن و بهای ناچیز دنیا فروخت و به آسانی از دست داد! بلکه برای به دست آوردن آن تلاش می‌کنند. بنابر این، منظور این روایت، این نیست که جبرئیل پس از پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هر چه برکات و نعمت‌ها و فضایل اخلاقی است را از زمین برمی‌دارد و
عذاب و رذایل اخلاقی را جایگزین می‌کند؛ چون اگر به واقعیت‌های بیرونی پس از آن حضرت بنگریم، چنین چیزی برخلاف امور
تکوین و
تشریع جهان است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «بردن گوهرهای انسانی توسط جبرئیل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۶.
