برخورد با افراد خودخواه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غرور، خودخواهی، تکبر.
پرسش: من فکر می‌کنم که باید با افراد خودخواه مانند خودشان برخورد کرد؛ چراکه اگر با مهربانی جواب آن‌ها را داد فکر می‌کنند وظیفه ما است که با مهربانی جواب آن‌ها را بدهیم. من همه راه‌ها را در برابر این افراد امتحان کرده‌ام و به این نتیجه رسیده‌ام، آیا این فکر و نظر من درست است؟
پاسخ: برای درمان
خودخواهی باید از اصول تربیتی و شناختی استفاده کرد و این‌که مثل خودشان رفتار کنیم، شاید مناسب نباشد و آنان را جری‌تر بکند و الگودهی نامناسبی باشد و ما باید سعی کنیم با ارائه
اخلاق حسنه و انسانی، مردم را دعوت به
خیر و صلاح کنیم و با
صبر و شکیبایی و با رعایت اصول تربیتی آنان را متوجه اشتباه خودشان سازیم. یکی از راه‌ها این است که آنان را با معارف ناب و اصیل آشنا کنیم و این‌که عظمت و
کمال و
عزت و جلال سزاوار
خداوند است و همه انسان‌ها در مقابل او کوچک و ناتوان هستند و این‌که
تکبر و غرور از
وساوس شیطان است و باعث
غفلت انسان و تباه‌کننده اعمال انسان است و اگر کسی دارای کمالات عالی هم باشد، زیبنده است که تواضع‌اش بیش‌تر و ادب او کامل‌تر گردد و
استکبار از صفات رذیله است.
البته این سخنان به این معنا نیست که ما از خود فردی مظلوم و توسری‌خور درست کنیم؛ بلکه یکی از جاهایی که غرور پسندیده است، در مقابل افراد خودخواه و مغرور است و باید با
عزت نفس با این افراد رو‌به‌رو شد. رفتار خوب و متواصغانه ما بسیاری از اوقات انسان‌های مغرور را نه‌تنها اصلاح نمی‌کند، بلکه توقع آنان را می‌افزاید و خود را به نوعی بدهکار آنان خواهیم کرد.
غرور و خودخواهی از بیماری‌های اخلاقی و روانی است که کمتر کسی از آن مصون است. غرور و خودخواهی آفتی نفسانی است و خطرناک که
مؤمن و
کافر به طور برابر در برابر آن آسیب‌پذیر بوده و ابتلای نابخردان بدان بیش‌تر است.
غرور و خودخواهی آن است که
انسان خود را بالاتر از غیر ببیند و مرتبه خود را بیش‌تر شمارد و به سبب صفاتی که در خود می‌بیند به خودش ببالد؛ خواه آن صفت و
کمال را داشته یا نداشته باشد و خواه آن صفتی را که به آن می‌بالد، فی الواقع
کمال باشد یا نباشد و در واقع به نوعی خود بزرگ‌بینی مبتلاست که گاهی به دلیل صفات واقعی و کمال واقعی است و گاهی توهم و خیال است.
غرور ممکن است انواع متعددی داشته باشد که ما در این‌جا به مواردی اشاره می‌کنیم.
و آن عبارت از اعتقاد به این پندار و خیال است که
دنیا همه چیز و تشکیل‌دهنده تمام واقعیت‌هاست و دنیا از نظر او وسیله و
هدف است و مقصد نهایی را آن می‌داند و لذا به آن می‌نازد.
راه درمان این افراد این است که
شناخت آنان را نسبت به
جهان هستی عوض کرد و متوجه هدف نهایی و واقعی
خلقت کرد.
بعضی افراد چون موقعیت علمی و تحصیلات بالایی دارند، مغرور و خودخواه می‌شوند و افراد دیگر را به هیچ حساب نمی‌کنند و به موقعیت خود
فخرفروشی می‌کنند.
درمان این افراد به این است که آنان را باید شناخت درمانی نمود و با ملاک‌های واقعی کمال آشنا ساخت و این‌که
علم و تحصیلات اگر در راستای معنویت و
عبادت قرار نگیرد، هیچ ارزشی ندارد و محبوب‌ترین افراد نزد خداوند کسانی هستند که تقوای بیش‌تری دارند و مطیع او امر الهی هستند.
افرادی هستند که
گناه نمی‌کنند و
ریا و
حسد را از دل او زایل ساخته‌اند و
عبادت الهی را انجام می‌دهند؛ ولی گرفتار خودخواهی هستند و
شیطان مکار و حیله‌گر با دل‌های آنان بازی می‌کند و
روح و روان آنان را می‌فریبد و گرفتار غرور کاذب می‌کند.
در
قرآن کریم و روایات
معصومین (علیهم‌السلام) این صفت مذموم مورد توجه ویژه قرار گرفته و نفی شده است.
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «سه چیز از مهلکات است: هواوهوس که پیروی شود، و
حرص و بخلی که
اطاعت گردد و به خود بالیدن و مغرور شدن».
امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: «دو نفر داخل
مسجد شدند، یکی عابد و دیگری
فاسق؛ چون از مسجد بیرون رفتند، فاسق از جمله صدیقان بود و عابد از جمله فاسقان؛ و سبب این، آن بود که عابد داخل مسجد شد و به
عبادت خود می‌بالید و در این فکر بود و فکر فاسق در پشیمانی از
گناه و
استغفار بود».
برای درمان خودخواهی باید از اصول تربیتی و شناختی استفاده نمود و این‌که مثل خودشان رفتار کنیم، شاید مناسب نباشد و آنان را جری‌تر بکند و الگودهی نامناسبی باشد و ما باید سعی کنیم با ارائه
اخلاق حسنه و انسانی، مردم را دعوت به
خیر و صلاح کنیم و با صبر و شکیبایی و با رعایت اصول تربیتی آنان را متوجه اشتباه خودشان سازیم؛ و یکی از راه‌ها این است که آنان را با معارف ناب و اصیل آشنا کنیم و این‌که عظمت و
کمال و
عزت و جلال سزاوار
خداوند است و همه انسان‌ها در مقابل او کوچک و ناتوان هستند و این‌که
تکبر و غرور از
وساوس شیطان است و باعث غفلت انسان و تباه‌کننده اعمال انسان است و اگر کسی دارای کمالات عالی هم باشد، زیبنده است که تواضع‌اش بیش‌تر و ادب او کامل‌تر گردد و استکبار از صفات رذیله است.
این سخنان به این معنا نیست که ما از خود فردی مظلوم و توسری‌خور درست کنیم؛ بلکه یکی از جاهایی که غرور پسندیده است در مقابل افراد خودخواه و مغرور است و باید با
عزت نفس با این افراد رو‌به‌رو شد. رفتار خوب و متواصغانه ما بسیاری از اوقات انسان‌های مغرور را نه‌تنها اصلاح نمی‌کند، بلکه توقع آنان را می‌افزاید و خود را به نوعی
بدهکار آنان خواهیم کرد.
اکنون دو نکته را یادآوری می‌کنیم:
نباید فراموش کنیم که بسیار افراد هم که حالت غرور به خود می‌گیرند موضعی تدافعی دارند؛ چون آن‌ها هم سوء‌تفاهم دارند و
گمان می‌کنند که ما با خودخواهی با آن‌ها برخورد می‌کنیم ناگفته پیداست که ما نیز به عنوان انسان از این امر مستثنا نیستیم. بنابراین لازم است برای این‌که در دام سوء‌تفاهم نیفتیم، از افراد خیرخواه که از رابطه ما با خبرند، کمک بگیریم.
در
روان‌شناسی مهارت ابراز وجود یا قاطعیت به افراد آموزش داده می‌شود تا افراد با صراحت و احترام متقابل و صمیمیت به
حق خود برسند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «برخورد با افراد خودخواه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۲۸.
