• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امام علی و ابوموسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حضرت علی علیه‌السلام، ابوموسی اشعری،حکمیت، حکم خدا.
‌پرسش: چرا حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ رأی ابوموسی اشعری را بر حکم خدا و نظر مردم ترجیح داد؟



اینکه ادعا شده است علی ـ علیه‌السلام ـ رأی ابوموسی را بر حکم خدا و نظر مردم ترجیح داده است، قابل قبول نیست؛ زیرا:

۱.۱ - اولاً:

علی ـ علیه‌السلام ـ با اصل پذیرش حکمیت موافق نبود و وقتی که شامیان قرآن‌ها را بر سر نیزه کردند و مسئله تحکیم قرآن را پیش کشیدند فرمود: «دعوت آنان کلمه حقی است که اراده باطل از آن شده است، آنان قرآن را از این جهت بالا نبرده‌اند که آن را بشناسند و به آن عمل کنند، بلکه عمل آنها مکر و خدعه است».
[۱] نهج‌البلاغه، خطبه ۲۲۱.
و وقتی مواجه با ۲۰ هزار نفر از سپاه خود شد که دور خیمه ایشان را محاصره نمودند و تهدید کردند «که اگر حکمیت را نپذیری و جنگ را خاتمه ندهی تو را خواهیم کشت.» به‌خاطر مصلحت مهم‌تری مجبور به پذیرش حکمیت شد.

۱.۲ - ثانیاً:

پس از پذیرش حکمیت در انتخاب ابوموسی به‌عنوان نماینده سپاهیان خود موافق نبود و او را شایسته برای این کار نمی‌دانست و ‌فرمود: «او مورد قبول من نیست؛ او کسی است که از من جدا شد و مردم را از آمدن به طرف من بازداشت و سپس گریخت و از شهر خارج شد تا پس از چند ماه که من به او امان دادم.»

۱.۲.۱ - ابن عباس فرد شایسته

علی ـ علیه‌السلام ـ فرد لایق برای این مسئولیت را ابن عباس می‌دانست؛ اما اشعث بن قیس و عده‌ای دیگر که بعداً در گروه خوارج قرار گرفتند، با انتخاب امام مخالفت نمودند و اصرار بر انتخاب ابوموسی داشتند. امام ـ علیه‌السلام ـ به آنها فرمود: می‌ترسم (ابوموسی) فریب بخورد؛ زیرا عمروعاص در انجام مقاصدش از خدا نمی‌ترسد و هرچه هوای نفسش بخواهد انجام خواهد داد؛ اما اشعث گفت: به خدا سوگند که اگر یکی از دو حکم یمنی باشد و برخلاف میل ما حکم بدهند، برای ما بهتر است تا اینکه هر دو قریشی باشند و بر طبق میل ما رأی بدهند. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: حال که اصرار بر انتخاب ابوموسی دارید، هر کاری می‌خواهید بکنید.

۱.۲.۲ - پذیرش ابوموسی از روی اجبار

بنابراین علی ـ علیه‌السلام ـ مجبور به پذیرش ابوموسی به‌عنوان حکم شد، نه اینکه او را لایق برای این مسئولیت بداند.

۱.۳ - ثالثاً:

علی ـ علیه‌السلام ـ رأی ابوموسی را بر حُکم خدا و نظر مردم ترجیح نداد؛ بلکه پذیرش رأی حکمین را مشروط بر این قرارداد که مطابق کتاب خدا و سنت رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ عمل کنند؛ چنان‌که در متن قرارداد حکمیت هم به این مطلب اشاره شده است که:

۱.۳.۱ - شروط قرارداد

دو داور متعهد هستند که قرآن را پیشوای خود قرار دهند و از آن تخلف نورزند و هرچه در قرآن نیافتند، به سنت جامع رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ ارجاع دهند و به عمد برخلاف آن کاری نکنند و از هوای نفس پیروی نکنند و در اموری که مشتبه است، وارد نشوند... و در صورتی که مطابق حکم خدا یا سنت رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ عمل نکنند، امت از داوری آنان بیزار خواهد بود و هیچ عهد و پیمانی بر آن دو نخواهد بود.

۱.۳.۲ - عدم رعایت شروط قرارداد

و وقتی آن دو برخلاف حکم خدا و سنت رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و مطابق هوای نفس خود عمل کردند، امام ـ علیه‌السلام ـ رأی آن دو را نپذیرفت و فرمود: «من در خصوص آن دو مرد فرمان‌هایی را به شما دادم؛ ولی شما نپذیرفتید تا اینکه آن دو از هوای نفس خود پیروی کردند و به چیزی فرمان دادند، که برای آن حجت و سنت آشکاری نداشتند؛ آنان در کار خودشان اختلاف کردند و خداوند نیز هیچ‌کدام از آن دو را هدایت نکرد و خدا و رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ و صالحان از کار آنان دوری جستند».
[۹] دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۳.



۱.۳.۳ - آمادگی برای مقابله

و بر این اساس علی ـ علیه‌السلام ـ مجدداً آماده مقابله با شامیان شد و دستور آماده باش را به یاران خود صادر فرمود.
[۱۱] دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۳.



۱.۳.۴ - ابوموسی مورد لعن امام

علاوه بر این ابوموسی بعد از صدور رأی آن‌چنانی مورد لعن علی ـ علیه‌السلام ـ هم قرار گرفت و علی ـ علیه‌السلام ـ چون نماز صبح و مغرب می‌گزارد و از سلام نماز فارغ می‌شد، عرضه می‌داشت: پروردگارا! معاویه و عمروعاص و ابوموسی و حبیب بن مسلمه... را لعنت فرمای.


۱. نهج‌البلاغه، خطبه ۲۲۱.
۲. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، روائع التراث العربی، بی‌تا، ج ۵، ص ۴۸.    
۳. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۲۱۶.    
۴. منقری، نصربن مزاحم، وقعة صفین، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ص ۴۹۹.    
۵. منقری، نصربن مزاحم، وقعة صفین، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ص ۵۰۰.    
۶. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۲۲۹.    
۷. منقری، نصربن مزاحم، وقعة صفین، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ص ۵۰۴ ۵۰۵.    
۸. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۲۳۴ ۲۳۵.    
۹. دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۳.
۱۰. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۲۵۹.    
۱۱. دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۳.
۱۲. منقری، نصربن مزاحم، وقعة صفین، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ص ۵۵۲.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبة آیة‌الله نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۲۰۶.    



سایت اندیشه قم    






جعبه ابزار