• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امام صادق و حرکت علمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امام صادق علیه‌السلام، حرکت علمی.
پرسش: امام صادق ـ علیه‌السلام ـ چه علومی را تدریس می‌کرد؟ آیا آن حضرت کتاب هم نوشته‌اند؟ و آیا شرایط زمانی وی مثل شرایط زمانی امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ مساعد بود برای نشر اسلام؟
پاسخ: خاندان رسالت و اهل‌بیت نبوت، محور دانش و ذخایر تمام علوم بوده اند، حرمتشان در میان امت اسلامی، نه فقط از جهت خویشاوندی با پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بلکه بر اساس ارزش‌های معنوی و اخلاقی و علمی آنان بوده و هست.



امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در حدود سی و پنج سال را با پدر گرامیش امام باقر ـ علیه‌السلام ـ بنیانگذار دانشگاه اهل‌بیت گذراند.... حلقه‌های درسی را که در مسجد مدینه و بیرون از آن زیر نظر پدر بزرگوارش امام باقر ـ علیه‌السلام ـ دایر بود، درک کرد؛ در این حلقه‌های درس همچنان‌که منابع موثق تأکید دارند، صدها طالب علم و دانشمند از نقاط مختلف بلاد اسلامی، حضور می‌یافتند و او در کنار پدر علوم دین و اسرار هستی و هر آنچه را که از پدرانش و آنها از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به ارث برده بودند، می‌آموخت.
[۱] المعروف الحسینی، هاشم، سیرة الائمة اثنی‌عشر، ترجمه محمد رخشنده، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۳ ش، ج ۲، ص ۲۵۷.



محضر درس امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ و امام جعفرصادق ـ علیه‌السلام ـ مسجد شهر مدینه بود و علومی، مانند فقه، تفسیر قرآن، ادب و شعر، رجال و حدیث، جغرافیا و ستاره‌شناسی و فیزیک و.... توسط امام محمد‌باقر و امام جعفر‌صادق ـ علیهما‌السلام ـ تدریس می‌شد.
[۲] مرکز مطالعات استراسبورگ، مغز متفکر جهان شیعه، ترجمه ذبیح‌لله منصوری، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ سوم، ۱۳۵۶، ص ۲۶ ـ ۲۸.
[۳] جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۳۲.


۲.۱ - روایتی از ابوزهره

ابوزهره درباره امام صادق ـ علیه‌السلام ـ می‌گوید: «علمای اسلام با تمام اختلاف نظرها و تعدد مشرب‌هایشان در فردی غیر از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ و علم او اتفاق نظر ندارند.»

۲.۲ - روایتی از ابوحنیفه

و یا ابوحنیفه درباره امام می‌گوید: «دانشمندترین مردم کسی است که به آرا و نظرهای مختلف علما در مسائل، احاطه داشته باشد.»


و امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نیز همچون جدش امیرالمؤمنین می‌فرمود: «قبل از آنکه مرا نیابید، بپرسید.»
[۴] جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۳۱.



دوره امام باقر و صادق ـ علیهما‌السلام ـ عصر گسترش علوم اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ در زمینه‌های مختلف بود، این مسئله درباره امام صادق ـ علیه‌السلام ـ بیشتر صدق می‌کند و این به‌دلیل مصادف شدن بخشی از دوران امامت آن حضرت، با فضای باز سیاسی بود که درنتیجه درگیری سیاسی که منجر به انقراض امویان از یک‌سو و روی کار آمدن بنی‌عباس از سوی دیگر به‌وجود آمده بود.
[۵] جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۴۵.



شاگردان سرشناس آن حضرت از احادیث و پاسخ‌های آن حضرت به مسائل تعداد چهارصد کتاب به رشته تحریر در‌آوردند که در دوران پس از وی به اصول اربعة حاءة معروف شده است و کلینی، شیخ صدوق و طوسی در نوشتن کتب چهارگانه خود آنها را مرجع خود قرار دادند.
[۶] المعروف الحسینی، هاشم، سیرة الائمة اثنی‌عشر، ترجمه محمد رخشنده، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۳ ش، ج ۲، ص ۲۶۰.


۵.۱ - روایتی از ابن قتیبه

و ابن قتیبه در کتاب ادب الکاتب گفته که کتاب جفر را امام صادق نوشته و در آن است آنچه مردم به آن احتیاج دارند و.....

۵.۲ - ملاقات امام با مردم

و روایت شده که آن حضرت محلی داشت برای عامه و خاصه که مردم از اقطار عالم به خدمتش می‌رسیدند.
[۷] قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، قم، انتشارات هجرت، چاپ یازدهم، بی‌تا، ج ۲، ص ۲۳۷.
البته ناگفته نماند كه برخی از كتاب‌ها به آن حضرت منتسب است كه توسط شاگردانش تأليف شده است؛ مثل توحيد مفضل و ...


اين‌گونه می‌توان نتيجه‌گيری كرد كه در زمان امام صادق ـ عليه‌السلام ـ حرکت علمی جان تازه‌ای گرفت و اين خيزش علمی به دورترين نقاط نيز راه يافت و علوم مختلف با توجه به نياز اجتماع و ظرفيت‌های موجود توسط امام صادق تدریس شد و كتاب‌های زيادی توسط شاگردان امام به رشته تحرير درآمد.


۱. المعروف الحسینی، هاشم، سیرة الائمة اثنی‌عشر، ترجمه محمد رخشنده، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۳ ش، ج ۲، ص ۲۵۷.
۲. مرکز مطالعات استراسبورگ، مغز متفکر جهان شیعه، ترجمه ذبیح‌لله منصوری، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ سوم، ۱۳۵۶، ص ۲۶ ـ ۲۸.
۳. جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۳۲.
۴. جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۳۱.
۵. جعفریان، رسول، حیات فکری امامان معصوم، قم، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱ ش، ص ۳۴۵.
۶. المعروف الحسینی، هاشم، سیرة الائمة اثنی‌عشر، ترجمه محمد رخشنده، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۳ ش، ج ۲، ص ۲۶۰.
۷. قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، قم، انتشارات هجرت، چاپ یازدهم، بی‌تا، ج ۲، ص ۲۳۷.



سایت اندیشه قم    


رده‌های این صفحه : امام صادق | تاریخ معصومان




جعبه ابزار