• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اقتدا به امامت جماعت اهل سنت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اقتدا، ائمه جماعت سنی، مسجدالحرام، مسجد‌النبی، امامت جماعت، مراجع تقلید.

پرسش: چرا بعضی مراجع عظام، فتوا به جواز اقتدا به ائمه جماعت سنی در مسجدالحرام و مسجد‌النبی داده‌اند؟

پاسخ: از یک‌سو، شرایط امام جماعت عبارت است از: ۱. بالغ باشد؛ ۲. عاقل باشد؛ ۳. شیعه دوازده امامی باشد؛ ۴. عادل باشد؛ ۵. حلال‌زاده باشد؛ ۶. نماز را صحیح بخواند؛پس شیعه دوازده امامی بودن و عدالت از شرایط امام جماعت می‌باشد؛ یعنی اگر نباشد، نماز باطل است.
از سوی دیگر، اسلام به اتحاد و اتفاق مسلمانان آن‌ اندازه اهمیت می‌دهد و توصیه می‌کند که همه مسلمان‌ها در برابر کفار و دشمنان اسلام ید واحده باشند و از موجودیت خود و منافع مشترک دفاع کنند و وحدت اسلامی را به‌هیچ‌وجه خدشه‌دار نسازند؛ ازاین‌رو مأمور به تقیه ‌شده‌اند. شیعیان در قرن‌های گذشته‌ با ظلم و ستم و استضعاف روبه‌رو بودند و بین تسلیم شدن در برابر دشمن و ریشه‌کن شدن و نابودی، راه میانه را برگزیدند، از سپر تقیه استفاده، و خود را از نابودی و اضمحلال حفظ کردند.
پس در حال اختیار نماز خواندن با اهل سنت باطل بوده و مجزی از انجام ‌عمل نخواهد بود؛ ولی در مقام تقیه که در دو راهی قرار گرفته‌اند: یا باید اظهار‌نظر کرده و عقیده باطنی را آشکار کنند که ممکن است خودشان و مکتبشان به خطر بیفتد و یا برای اتحاد و یک‌پارچگی و به خاطر برخی مسائل مهم‌تر، از بعضی مسائل چشم‌پوشی کرده و همانند اهل سنت اعمال را انجام دهند تا در کشاکش روزگار از بین نروند.
مرحوم امام، مقام معظم رهبری و آیت‌الله فاضل لنکرانی و عده زیادی از مراجع تقلید نماز با اهل سنت را در صورت تقیه مجزی می‌دانند و نیازی به اعاده نمی‌باشد. آیات عظام خویی، سیستانی، تبریزی، نماز را مجزی می‌دانند، در صورتی که قرائت حمد و سوره را برای خود آهسته قرائت کند و اگر نمی‌شود به نحو حدیث نفس بخواند. مرحوم گلپایگانی و بعضی دیگر از مراجع فرموده‌اند: در صورت تمکن بعداً با شرایط اعاده کنند.



نخست لازم است این نکته ذکر شود که فقهای شیعه شرایط زیادی را جهت امامت جماعت ذکر کرده و معتبر می‌دانند و ویژگی‌های خاصی را لازم دانسته‌اند که اگر آن شرایط نباشد، نماز باطل بوده و ساقط تکلیف نمی‌باشد. در این‌جا به چند شرط به طور خلاصه اشاره می‌کنیم:
۱. بالغ باشد؛ ۲. عاقل باشد؛ ۳. شیعه دوازده امامی باشد؛ ۴. عادل باشد؛ ۵. حلال‌زاده باشد؛ ۶. نماز را صحیح بخواند؛ پس شیعه دوازده امامی بودن و عدالت از شرایط امام جماعت می‌باشد؛ یعنی اگر نباشد، نماز باطل است.


از سوی دیگر، اسلام به اتحاد و اتفاق مسلمانان آن‌ اندازه اهمیت می‌دهد و توصیه می‌کند که همه مسلمان‌ها در برابر کفار و دشمنان اسلام ید واحده باشند و از موجودیت خود و منافع مشترک دفاع کنند و وحدت اسلامی را به هیچ وجه خدشه‌دار نسازند؛ ازاین‌رو مأمور به تقیه ‌شده‌اند.
شیعیان در قرن‌های گذشته‌ با ظلم و ستم و استضعاف روبه‌رو بودند و بین تسلیم شدن در برابر دشمن و ریشه‌کن شدن و نابودی، راه میانه را برگزیدند، از سپر تقیه استفاده، و خود را از نابودی و اضمحلال حفظ کردند.


تقیه به معنای سپر گرفتن و خود را زیر سپر حفظ کردن است و پوشاندن عقیده، حق است در مقابل مخالف، در مورد اعمالی که ضرر دینی یا دنیوی به دنبال دارد.
[۲] فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۱۰۱، تهران، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.
[۳] شیخ صدوق، محمد بن علی، شرح عقاید، ص۲۴۶.



تقیه به سه قسم تقسیم می‌شود: ۱. تقیه خوفی؛ ۲. تقیه کتمانی؛ ۳. تقیه مداراتی.

۴.۱ - تقیه خوفی

قسم اول، عبارت است از این‌که انسان در اثر انجام یک عمل صحیح و مطابق با مذهب و دین خودش، خوف و هراسی بر جان و مال و ناموس خود داشته باشد، در این مورد لازم است از انجام آن عمل خودداری کند و عمل را مطابق با مذهب مخالفان انجام دهد.

۴.۲ - تقیه کتمانی

قسمت دوم، تقیه کتمانی به معنای کتمان و پنهان کردن است. مقصود از این قسم تقیه، حفظ مذهب حقة اهل بیت (علیهم‌السلام) در برابر قدرت‌های باطل و حکومت‌های جائر و ... است.

۴.۳ - تقیه مداراتی

اما قسمت سوم که تقیه مداراتی باشد، هدف از این تقیه، حسن معاشرت و مدارا و جلب مودت و در نتیجه تحقق وحدت میان مسلمانان است و این هم با شرکت در شعائر الهی و نماز جماعت و سایر مظاهر وحدت‌آفرین محقق می‌شود که این‌گونه تقیه مورد تأکید معصومان (علیهم‌السّلام) بوده است.

۴.۳.۱ - روایتی از هشام

چنان‌که هشام می‌گوید از امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم می‌فرمودند: بپرهیزید از کاری که ما با آن سرزنش می‌شویم؛ همانا فرزند بد با کار بدش، پدر خویش را در معرض سرزنش قرار می‌دهد. در نماز جماعت آن‌ها شرکت کنید و از مریض‌های آن‌ها عیادت کنید و در تشییع جنازه‌شان حاضر شوید و نباید آن‌ها در انجام عمل خیر بر شما سبقت بگیرند؛ زیرا شما در انجام عمل خیر از آن‌ها سزاوار‌ترید و ...
[۴] فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۶۱، تهران، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.


۴.۳.۲ - روایتی از ابن‌عثمان

در روایت دیگری حماد بن عثمان از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده که امام فرمودند: هر کس در صف اول با عامه (اهل سنت) نماز بگذارد، مانند کسی است که با رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در صف اول نماز خوانده است.

۴.۳.۳ - روایتی از زید شمام

و در روایت دیگری زید شحام ‌از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که امام فرمودند: کسی که با عامه نماز بخواند، همانند کسی است که در راه خدا مبارزه می‌کند و شمشیر می‌زند.
[۶] فیض کاشانی، ملامحسن، وافی، ج۲، ص۱۸۲.


۴.۳.۴ - روایتی از زراره

و از بعضی روایات استفاده می‌شود که تقیه مداراتی حتی در برابر ناصبی‌ها نیز وجود دارد، زراره از امام باقر (علیه‌السلام) روایت می‌کند که امام فرمودند: اشکالی ندارد به ناصبی اقتدا کنی و در نمازهای جهری قرائت را نخوانی و قرائت آن‌ها از تو کفایت می‌کند.
[۷] فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۱۱۰، تهران، نشر مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.


۴.۳.۵ - روایتی از ابن‌جعفر

و باز در روایت صحیح از علی بن جعفر از امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) نقل شده که امام فرمودند: امام حسن و امام حسین (علیهما‌السّلام) به مروان اقتدا کردند و ما هم با آنان نماز می‌خوانیم.


پس در حال اختیار نماز خواندن با اهل سنت باطل بوده و مجزی از انجام ‌عمل نخواهد بود؛ ولی در مقام تقیه که در دو راهی قرار گرفته‌اند:
یا باید اظهار‌نظر کرده و عقیده باطنی را آشکار کنند که ممکن است خودشان و مکتبشان به خطر بیفتد و خود مسلمان‌ها پراکنده شده هر کدام طعمه کوچکی برای قدرت‌های سلطه‌گر جهانی باشند و در دست آن‌ها همواره اسیر شوند.
و یا برای اتحاد و یک‌پارچگی و به خاطر برخی مسائل مهم‌تر، از بعضی مسائل چشم‌پوشی کرده و همانند اهل سنت اعمال را انجام دهند تا در کشاکش روزگار از بین نروند.

۵.۱ - دیدگاه امام خمینی

امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در این رابطه می‌فرمایند: تقیه گاهی برای این است که خطری حوزه اسلام را تهدید می‌کند، به شکلی که خوف از هم‌گسستگی وحدت مسلمانان در میان باشد و ترسی از این باشد که بر حوزه اسلام، به خاطر پراکندگی‌شان و یا چیز دیگر، ضرری وارد شود، این همان تقیه مداراتی است که جهت هم‌صدا شدن همه مسلمانان و وحدت بین آن‌ها و ایجاد دوستی بین مخالفان و جلب محبت آنان، بدون هیچ‌گونه ترسی باید انجام پذیرد.
[۹] نقل از آزموده‌ها نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، ج۴، ص۷۴، تهران، چ ۱، ۱۳۸۲ ش.



در منابع روایی ما بر اتحاد و اتفاق مسلمانان بسیار تأکید شده است و توصیه شده که هنگام برپایی نماز جماعت، نباید از مسجد خارج شوند و از جماعت اهل سنت تخلف کنند و باید با مسلمانان دیگر در نمازهای جماعت حاضر شوند.
[۱۰] مناسک محشی، مسئله ۱۳۱۳، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۲ ش.
و از هر چیزی که اتحاد را بر هم می‌زند، اجتناب کنند و همه این‌ها به سبب حفظ وحدت اسلامی و تشکیل دادن امت واحده در برابر شرک و کفر جهانی است و حمایت از مسلمانان در سرتاسر گیتی و حضور گسترده در نمازهای جماعت و اجتماعات اهل سنت، باعث می‌شود تبلیغات مسموم ضد شیعه و اتهامات گوناگون به شیعه، کارآیی نداشته باشد و خنثی شود و کفار به اهداف شوم و ننگینشان نرسند.


اکنون برخی فتوای مراجع تقلید را بیان می‌کنیم:

۷.۱ - جایز بودن در صورت تقیه

مرحوم امام، مقام معظم رهبری و آیت‌الله فاضل لنکرانی و عده زیادی از مراجع تقلید نماز با اهل سنت را در صورت تقیه مجزی می‌دانند و نیازی به اعاده نمی‌باشد.

۷.۲ - آهسته خواندن حمد و سوره

آیات عظام خویی، سیستانی، تبریزی، نماز را مجزی می‌دانند، در صورتی که قرائت حمد و سوره را برای خود آهسته قرائت کند و اگر نمی‌شود به نحو حدیث نفس بخواند.

۷.۳ - اعاده نماز در صورت تمکن

مرحوم گلپایگانی و بعضی دیگر از مراجع فرموده‌اند: در صورت تمکن بعداً با شرایط اعاده کنند.
[۱۱] مناسک محشی، مسئله ۱۳۱۳، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۲ ش.



۱. مقاله آیت‌الله فاضل لنکرانی در ره توشه حج، ج۱، مشعر، ۱۳۸۰ش.
۲. میقات حج، ص۱۵۱، فصل‌نامه فرهنگی اجتماعی تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه.
۳. آزموده‌ها در حج و عمره، تهران، سازمان چاپ و نشر، شماره ۴۰۲، قسمت تقیه.
۴. تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم، ج ۲، ص۲۷۳، سوره آل‌عمران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ ۲، ۱۳۵۳ش.
آیه ۲۸.


۱. موسوی خمینی، توضیح المسائل، ص۱۹۵، نجات، چ ۸، ‌(شرایط امام جماعت).    
۲. فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۱۰۱، تهران، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.
۳. شیخ صدوق، محمد بن علی، شرح عقاید، ص۲۴۶.
۴. فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۶۱، تهران، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.
۵. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۸۱، ح۱، بیروت، چ ۴، ۱۳۹۱ق.    
۶. فیض کاشانی، ملامحسن، وافی، ج۲، ص۱۸۲.
۷. فاضل لنکرانی، محمد، ره‌توشه حج، ص۱۱۰، تهران، نشر مشعر، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.
۸. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۸۳، ح۹، بیروت، چ ۴، ۱۳۹۱ق.    
۹. نقل از آزموده‌ها نگاهی به تجربیات و نیازهای روحانیون در حج و عمره، ج۴، ص۷۴، تهران، چ ۱، ۱۳۸۲ ش.
۱۰. مناسک محشی، مسئله ۱۳۱۳، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۲ ش.
۱۱. مناسک محشی، مسئله ۱۳۱۳، مشعر، چ ۲، ۱۳۸۲ ش.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اقتدا به امامت جماعت اهل سنت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۸/۰۴.    







جعبه ابزار