ازدواج فامیلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ازدواج فامیلی.
پرسش: آیا
ازدواج فامیلی مشکلی دارد لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ: بسیاری از اندیشمندان عقیده دارند که ازدواج با خویشان نزدیک صلاح نیست؛ بلکه حتی گاهی پیشنهاد ممنوع شدن می‌کنند.
بسیاری از اندیشمندان عقیده دارند که ازدواج با خویشان نزدیک، از قبیل دختر عمو و پسر عمو و دختر عمه و... صلاح نیست؛ بلکه حتی گاهی پیشنهاد ممنوع شدن می‌کنند. این دانشمندان می‌گویند: عیب بزرگ در ازدواج‌های فامیلی، احتمال به وجود آمدن
فرزندان معیوب و ناقص می‌باشد. گفته‌اند آمار نشان می‌دهد که تعداد کودکان
معلول و
ناقص الخلقه و عقب مانده روانی و جسمانی، و مبتلای به بعضی بیماری‌های خونی و ناهنجاری‌های مربوط به استخوان‌ها، و کوری توأم با
حماقت و بعضی انواع
جنون‌های جوانی و کوری و لالی، در بین ازدواج‌های فامیلی بیشتر از سایر
خانواده‌ها دیده می‌شود.
البته دانشمندان مدعی نیستند، که وجود کودکان ناقص اختصاص به ازدواج‌های فامیلی دارد؛ زیرا در بین سایرین نیز فراوان مشاهده گردیده است ولی با مقایسه معلوم می‌شود که در بین ازدواج‌های فامیلی نسبت به سایرین بیشتر است. و همچنین مدعی نیستند که همه ازدواج‌های فامیلی به چنین سرنوشتی گرفتار خواهند شد؛ یا اینکه همه فرزندان این خانواده‌ها ناقص خواهند شد. زیرا ازدواج‌های فامیلی فراوان در اطراف خود مشاهده می‌کنیم، که کودکان ناقص در بینشان نیست؛ یا اگر هست شامل همه فرزندان نمی‌باشد و محدود به یک فرزند است.
دانشمندان وجود این نواقص را معلول بیماری‌های ارثی می‌دانند. و گفته‌اند:ت عدادی از بیماری‌ها در اثر توارث از
پدران و
مادران و اجداد به فرزندان منتقل می‌شود و عامل توارث را وجود ژن‌های معیوب و ناقص می‌دانند، که در یکی از اجداد وجود دارد و به
کودک منتقل می‌شود. ژن مخصوص گاهی به وسیله پدر، و گاهی به وسیله مادر، و گاهی به وسیله هر دو به فرزند منتقل می‌شود. در صورتی که ژن مخصوص هم از طریق و هم از طریق مادر به فرزند انتقال یابد، احتمال بروز شدت آن بیماری بیشتر خواهد بود.
دکتر هانا استون و دکتر ابرام استون می‌گویند:« صفات جسمی و روانی اطفالی که از
والدین خویشاوند، مثل پسر عمو و دختر عمو یا پسردائی و دختر عمه بوجود می‌آیند، از لحاظ ارثی تابع همان قوانینی است که در افراد غیر خویشاوند صادق است.» در صورتی که اگر پدر و مادر خویشاوندی نزدیکی با هم داشته باشند، محتمل است که انتقال صفات ارثی آن‌ها به اطفال‌شان به مراتب بیشتر گردد و ژن مخصوص
بیماری که در یکی از اجداد وجود داشته، هم از طریق پدر و هم از طریق مادر به فرزند منتقل شود و در نتیجه کودک ناقص و معیوب باشد. در صورتی که این در ازدواج‌های غیر فامیلی کمتر است. ولی باید توجه داشت، که اگر دو همسردارای هیچگونه بیماری ارثی در اجداد نبوده باشند، کمترین خطری برای آن‌ها نخواهد داشت.
به هر حال تولید کودکان ناقص و معیوب در ازدواج‌های فامیلی گرچه یک احتمال بیش نیست، لیکن احتمالی است قوی و قابل توجه و بهتر است حتی المقدور از تحقق آن اجتناب گردد.
یکی از کارشناسان
روانشناسی بنام آقای ونوس الموتی در این مورد می‌نویسد:« مطالعات دانشمندان علم ژنتیک نشان می‌دهد که خیلی از ازدواج‌های فامیلی موجب خواهد شد که فرزندان این ازدواج‌ها، عقب افتاده باشند. البته هر ازدواج فامیلی این نتیجه را نمی‌دهد، چنان که هم اکنون میلیون‌ها
انسان سالم و شایسته در
دنیا زندگی می‌کنند که از ازدواج‌های فامیلی‌اند. در خیلی از کشورها قبل از هر ازدواجی سعی می‌شود آزمایش دقیق ژنیتکی از
عروس و داماد به عمل آید که با مثبت بودن نتیجه، این گونه ازدواج‌ها صورت می‌گیرد».
دانشمند دیگری می‌نویسد: هرگاه زوجین به علت داشتن اجداد مشترک، صاحب فرزندان بیمار شوند، جای تعجب نخواهد بود. زیرا احتمال اینکه هر دوی آن‌ها هتروزیگوت (هم
خون ) باشند، به شدت افزایش می‌یابد. در این قبیل موارد اساس محاسبه احتمالات بر وجود ژن‌های نامطلوب اجداد مشترک گذاشته می‌شود. در اصطلاح
علم ژنتیک نتیجه حاصل از ازدواج بین دو خویشاوند را هم خون گویند. لازم به ذکر است که کلمه هم خون به هیچ وجه رابطه ای با گروه خون و امثال آن ندارد. بلکه منظور از هم خون همان هموزیگویت بودن یا خالص بودن فردی از نظر ژنتیکی است. پس به طور خلاصه لازمه هم خونی در درجه اول خویشاوند است و خویشاوندی نیز به کسانی گفته می‌شود که جد یا اجداد مشترک داشته باشند. ضریب هم خونی عبارت از احتمال انتقال ژن‌های مشابهی از دو والد خویشاوند به فرزندشان است. به عنوان مثال ضریب هم خونی فرزندی که از
ازدواج یک پسر عمو و دختر عمو حاصل می‌شود برابر یک شانزدهم است. مفهوم این عدد آن است که فرزند چنین والدینی از نظر هر ژن خاص مورد نظر با احتمال یک شانزدهم هموزیگوت است.
اما باید توجه داشت که
اسلام ازدواج خویشاوندی را منع نکرده، بلکه نمونه‌های بارز آن در طول
تاریخ به چشم می‌خورد که نه تنها زیانی متوجه فرزندان آن‌ها نشده است؛ بلکه فرزندانی نیرومندتر از دیگران از ایشان متولد شده است.
نمونه بارز این ازدواج خویشاوندی، ازدواج
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام با
حضرت زهرا (س) است که پسران ایشان مظهر
صلح و
قیام و به پا دارنده پرچم
آزادی و
انقلاب ، و دخترانشان مشعل افروز راه
شرم و
حیا و روشنگر بزم
قدس و
تقوی و خطابه آفرینی بی‌همتا بوده‌اند.
پس با توجه به آنچه که ذکر کردیم و با توجه به مسلمات علمی و تاریخی لازم است چند نکته را متذکر شویم:
۱. این قانون
ژنتیکی (وراثتی) کلیت ندارد، و شامل همه ازدواج‌های فامیلی نمی‌شود و نمی‌توان همه ازدواج‌های فامیلی را مردود و ممنوع دانست.
۲. افرادی که بخواهند چنین ازدواج‌هایی را انجام دهند، حتماً به جنبه پزشکی‌اش دقت کنند و آزمایش‌های لازم را انجام دهند و تا مطمئن نشوند که از این نظر مشکلی ندارند، ازدواج نکنند.
۳. آزمایش‌های ژنتیکی و پزشکی و هر کاری که لازم است در این باره صورت گیرد، باید قبل از آن باشد که در اثر مطرح کردن ازدواج، میان
دختر و
پسر دلبستگی و
علاقه‌ای به وجود آید و به هم امیدوار شوند. و قبل از آنکه مسئله
خواستگاری آنان بین مردم پخش شود و سروصدا ایجاد کند. اگر بناست در نتیجه آزمایش‌ها، قضیه فیصله یابد و
ازدواج صورت نگیرد، هر چه سریع‌تر تمام شود. هر چه بیشتر طول بکشد، جدایی سخت‌تر می‌شود و دردسرهایی نیز به دنبال دارد.
۴. آن ازدواج‌های فامیلی که در بین خاندان
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله صورت گرفته مثل ازدواج حضرت علی علیه‌السّلام با
حضرت فاطمه (س) و هیچگونه مشکلی به دنبال نداشته، علت‌هایی داشته که یکی از آن علت‌ها این بوده که: آنان با
علمی که
خداوند به آنان داده، باطن امور را می‌دانند و از اسرار
غیب باخبرند و می‌دانسته اند که این ازدواج‌ها برای آنان، مشکلی را به دنبال نخواهد داشت.
پس نباید با استناد به عمل آن بزرگواران، این قانون مسلم ژنتیکی و پزشکی را نادیده گرفت.
• ازدواج‌های فامیلی و بیماری‌های ژنتیکی کودکان، علی اصغر سروری، اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
• مشاوره ژنتیک، محمد علی مولوی و دیگران، تهران، کتیبه، شباهنگ، ۱۳۶۹.
• اساس و چگونگی توارث، ج۱، هوشنگ خاوری و منوچهر شریعتی، تهران، آسیا، ۱۳۶۳.
• مخاطرات ازدواج فامیلی، محمد علی کرباسی صومعه سرایی، همشهری ۱۷ و ۱۵/۷/۷۸.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ازدواج فامیلی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۶/۲۷.
