ازدواج عمر با ام‌کلثوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ام‌کلثوم، عمر، ازدواج.
پرسش : آيا عمر با ام كلثوم دختر حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ ازدواج كرده است؟ در صورتی كه جواب مثبت است، علت آن ر ا بيان نمایيد؟
پاسخ: ذکر این نکته به‌عنوان مقدمه لازم و ضروری است که در اصل ازدواج عمر با ام‌کلثوم، میان علما اختلاف است.
برخی از بزرگان وقوع آن را مسلم دانسته و قبول امیرالمؤمنین را از روی اجبار و حفظ آبرو و غیره... ذکر کرده‌اند. و گروهی از علمای شیعه وقوع چنین امری را محال دانسته‌اند و اصل این جریان را ساختگی و از جمله دسیسه‌های دشمنان اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ می‌دانند.
هرکدام از
منکرین و
قائلین ادله‌ای بر مدعای خویش اقامه کرده‌اند که بدان‌ها اشاره می‌نماییم:
۱. برخی روایات دلالت دارد که مسئله ازدواج عمر با ام‌کلثوم از روی
اجبار و تهدید بوده است.
بدین‌گونه که: عمر از رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ شنیده بود که در روز
قیامت هر حسب و نسبی قطع می‌شود، مگر حسب و
نسب من.
روی این اصل بود که تصمیم گرفت با یکی از اولاد
زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ ازدواج نماید؛ پس برای خواستگاری ام‌کلثوم فردی را به نزد علی ـ علیه‌السلام ـ فرستاد.
و حضرت در جواب او فرمودند: او هنوز کوچک است و قادر بر امور
خانه‌داری نیست؛ عمر تصور کرد که امیرالمؤمنین بهانه آورده است. ناراحت شد و به عباس عموی علی متوسل شد و گفت: دختر برادرزاده‌ات را
خواستگاری کردم و علی بهانه آورد؛ اگر
امتناع کنید، به خدا قسم سقایت
حج و
زمزم را از شما خواهم گرفت و دو نفر
شاهد اقامه خواهم کرد که علی دزدی کرده و دست او را قطع خواهم کرد و آبرویش را خواهم ریخت؛ عباس بن عبدالمطلب جریان را برای علی نقل نمود و گفت: امر ام‌کلثوم را به من واگذار؛ وگرنه فتنه‌هایی پدید خواهد آمد که دامن همه را خواهد گرفت؛ لذا علی برای حفظ بسیاری از مصالح
تقیه نمود و امر دخترش را به عمویش
عباس واگذار کرده و عباس ام‌کلثوم را به عقد عمر درآورد.
در تأیید این قول روایاتی نیز از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل نموده‌اند:
۲. و عده‌ای ضمن تأیید این مطلب می‌گویند: عمر قبل از
همبستر شدن با ام‌کلثوم به دست ابولؤلؤ کشته شد.
و علی دخترش را به خانه‌اش برگرداند.
اگر این اقوال
صحت داشته باشد، با عقاید شیعه منافاتی ندارد، به دلایل زیر:
۱. برای ازدواج، گفتن
شهادتین و نماز گزاردن به‌سوی
کعبه و اقرار به
اسلام کافی است؛ هر چند ازدواج با مسلمان غیر شیعه
کراهت دارد.
۲. اگر علی ـ علیه‌السلام ـ این ازدواج را تأیید کرده باشد، به‌خاطر شرایط خاص و قرار گرفتن در محذوراتی بوده است.
۳. پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ نیز دو دختر خود را که در عقد دو
کافر بودند، بعد از اسلام شوهرانشان به آنان برگرداند.
در مقابل، عده‌ای از علمای شیعه وقوع چنین ازدواجی را
محال دانسته‌اند و به‌عنوان نمونه شیخ مفید که وثاقتش، در پیش علمای فریقین ثابت شده است، راوی و نقل کننده این خبر را که از طریق زبیر بن بکار در منابع آمده است، کاذب و از دشمنان سرسخت امیرمؤمنان ـ علیه‌السلام ـ دانسته؛ لذا به خبر او نمی‌توان اعتماد کرد.
برخی از متون، روایت را طوری حکایت کرده‌اند که عمر بعد از تزویج با ام‌کلثوم از
دنیا رفت؛
ولی برخی برای او اولادی به نام زید ذکر کرده‌اند. برخی نیز زید و مادرش را در گذشته دوره امام حسن ـ علیه‌السلام ـ دانسته‌اند؛ ولی برخی از آنها گفته‌اند که زید قبل از مادرش از دنیا رفت؛ از جمله آشفتگی‌های متن این روایت اختلاف در مقدار و نحوه پرداخت
مهریه است.
بنابراین هیچ
عاقل و
مجتهد ی اعم از شیعه و سنی به این خبر پر از
تعارض اعتنا نمی‌کند؛ روایتی که متن آن تا این حد آشفته و
مضطرب باشد، هرگز قابل قبول و استناد نیست. در بعضی از نقل‌ها آمده است که عمر با ام‌کلثوم ازدواج نمود؛ ولی قبل از عروسی به دست ابولؤلؤ کشته شد و ام‌کلثوم با عون بن جعفر بن ابی‌طالب ازدواج نمود. این خبر چون در منابع معتبر
اهل‌سنت نیز آمده است، قابل اطمینان می‌نماید.
چون مؤیدات ازدواج ام کلثوم با عون بسیار است از جمله روایتی که امیر المؤمنین از پیامبر نقل می‌کند: «نظر النبی ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ الی اولاد علی ـ علیه‌السلام ـ و جعفر ـ علیه‌السلام ـ و فرمود: دختران ما برای پسرانمان و پسرانمان برای دخترانمان می باشند.
جریان ازدواج عون با ام کلثوم در قدیمیترین منابع اسلامی نیز آمده است
و شهرت بسيار زيادی دارد كه قابل انكار نيست.
بنابراين برخی از علما جريان ازدواج عمر با ام‌كلثوم را انكار كرده‌اند. برخی ديگر هر‌چند آن را انكار نكرده‌اند، اما قائلند پيش از
همبستر شدن عمر با ام‌كلثوم وی كشته شده است. و برخی ديگر آن را قبول كرده‌اند و قائلند كه تحت شرايط خاصی و ضرورت حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ حاضر شده‌اند كه دخترشان به
عقد عمر در‌آيد.
سایت اندیشه قم
