• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ارزش خدمت فکری و فرهنگی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ارزش مادی، خدمت فکری، فرهنگی، اقتصادی، پزشکی.

پرسش: آیا خدمات فکری و فرهنگی به مردم ارزش بیشتری دارد، یا خدمت مادی؟

پاسخ: در تعالیم و آموزه‌های دینی اسلام، روح و جان ارزش بیشتری نسبت به جسم و بدن دارد و بدن در خدمت روح است.



آنچه را که در این مقال به صورت خلاصه می‌توان گفت؛ این است که در تعالیم و آموزه‌های دینی اسلام، روح و جان ارزش بیشتری نسبت به جسم و بدن دارد و بدن در خدمت روح است. به قول مولوی:
‌ای برادر تو همان‌اندیشه‌ای •••• مابقی تو استخوان و ریشه‌ای
[۱] مولوی، مثنوی معنوی، دفتر دوم، ص۱۶۳، نسخه نیکلسون.

بعثت پیامبران (علیه‌السّلام) نیز برای تعالی فکر و فرهنگ مردم بوده است. البته این به معنای غفلت از جسم مادی نیست. این معنا در روایات نیز به صراحت بیان شده است.


سماعة بن مهران می‌گوید: نظر امام صادق (علیه‌السّلام) را در باره این آیه شریفه جویا شدم که «هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسان‌ها را کشته و هر کس، انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است.»؟
حضرتشان فرمود: کسی که شخصی را از گمراهی به هدایت بکشاند، مانند آن است که او را زنده نموده و کسی که شخصی را از هدایت به گمراهی بکشاند مانند آن است که او را کشته است. «عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السّلام) قَالَ‌ قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ اَوْ فَسادٍ فِی الْاَرْضِ فَکَاَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ اَحْیاها فَکَاَنَّما اَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً». فَقَالَ مَنْ اَخْرَجَهَا مِنْ ضَلَالَةٍ اِلَی هُدًی فَقَدْ اَحْیَاهَا وَ مَنْ اَخْرَجَهَا مِنْ هُدًی اِلَی ضَلَالٍ فَقَدْ قَتَلَهَا»
[۳] برقی، احمد بن محمد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین‌، ج‌۱، ص۲۳۱ -۲۳۲، قم، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق‌.



فضیل بن یسار می‌گوید: نظر امام محمد باقر (علیه‌السّلام) را پیرامون این آیه شریفه جویا شدم که «هر کس، انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است»؟
حضرتشان فرمود: آنکه شخصی را از سوختن و غرق شدن نجات دهد، مصداقی از این آیه است.
عرض کردم: اگر شخصی را از گمراهی به هدایت بکشاند چطور؟
حضرت فرمود: این‌که بالاترین مصداق در تفسیر آیه است! «عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ اَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ قُلْتُ لِاَبِی جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) قَوْلُ اللَّهِ فِی کِتَابِهِ- وَ مَنْ اَحْیاها فَکَاَنَّما اَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً «قَالَ مِنْ حَرَقٍ اَوْ غَرَقٍ قُلْتُ فَمَنْ اَخْرَجَهَا مِنْ ضَلَالٍ اِلَی هُدًی فَقَالَ ذَلِکَ تَاْوِیلُهَا الْاَعْظَمُ.»
[۴] برقی، احمد بن محمد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین‌، ج‌۱، ص۲۳۲.



با توجه به روایاتی که بیان شد، میان درمان پزشکی و فرهنگی تباین و تضادی وجود ندارد، بلکه بسیاری از افرادی که به درمان جسمی‌می‌پردازند با اخلاق نیک خویش می‌توانند تاثیرات فرهنگی عمیقی نیز بر بیمار خود بگذارند. خدمت به ایتام و فقرا خود یک فعالیت بزرگ فرهنگی است. بر این اساس، درمان جسمی‌و روحی را نباید در تضاد با هم دید.
با این وجود، توجیه سخن این بزرگواران آن است که به عنوان نمونه اگر پزشکی، بیماری جسمی‌ صد دزد و سارق را معالجه کند، بدون آن‌که اخلاق آنان تغییر یابد، تنها به افزایش دزدی کمک کرده است، اما اگر همان پزشک و یا شخص دیگری با فعالیت فرهنگی، وضعیت روحی و شخصیّتی فردی را متحوّل کرده و از یک سارق ، فرد مسئولیت پذیری بسازد که کمک مردم باشد، کدامشان ارزشمندتر است؟
طبیعی است که این مثال‌ها برای پایین آوردن ارزش خدمات مفید و عام المنفعه نیست.


۱. مولوی، مثنوی معنوی، دفتر دوم، ص۱۶۳، نسخه نیکلسون.
۲. مائده/سوره۵، آیه۳۲.    
۳. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین‌، ج‌۱، ص۲۳۱ -۲۳۲، قم، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق‌.
۴. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین‌، ج‌۱، ص۲۳۲.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ارزش خدمت فکری و فرهنگی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۹.    



جعبه ابزار