آمرزش خواهی پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: استغفار، پیامبر، خداوند.

پرسش: چرا پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هر روز، ده‌ها بار از خداوند متعال، مغفرت می‌طلبیده و توبه می‌کرده است؟

---

پاسخ برخی از عالمان و شارحان حدیث، آن است که استغفار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، نه از گناه، بلکه از خاطرات نفسانی و اشتغال به امور مباح بوده است. توضیح، آن‌که: افراد کامل و مجذوب حق، از چنان صفای ضمیر و پاکی درون برخوردارند که‌ اندیشیدن به امور دیگری غیر از خداوند، برایشان ابری تیره می‌نماید که باید هر چه زودتر، آن را از صفحه دل بزدایند.
احادیث موجود، این پاسخ را تأیید می‌کنند، چنان‌که دو حدیثبه صراحت می‌گوید که توبه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، به خاطر گناه نبوده است و حدیثی دیگر، از واژه «لَیُغان» استفاده کرده که به معنای پوشیده شدن آسمان با ابر استو واژه‌هایی مانند «ذنب» و «عصیان» در این احادیث به‌کار نرفته است.

---

گفتنی است که در‌باره توبه، به گونه‌ای دیگر نیز می‌توان پاسخ داد. توبه به معنای بازگشت به خدا و قرب به اوست و قرب خداوند، لازم نیست از سطح و لایه‌ای فرودین صورت گیرد؛ بلکه می‌تواند از مرتبه‌ای بالا به مرتبه‌ای بالاتر صورت پذیرد و این با توجّه به گستردگی مسیر کمال تا بی‌نهایت، می‌تواند نامحدود باشد. بر‌این‌اساس، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با عمل صالح و نیز بازگشت مکرّر به خداوند و عبور از طبیعت به ملکوت، هر روز صدها درجه قرب به خدا را می‌پیموده است.

---

نکته دیگر، دو حدیثِ نقل شده از امام صادق (علیه‌السلام‌) است. که به ظاهر، متعارض می‌نمایند؛ چرا که روایت حارث بن مغیره می‌گوید: پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هفتاد بار ذکر استغفار و هفتاد بار ذکر توبه را بر زبان می‌آورد و روایت زید شحّام می‌گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ذکر توبه را هفتاد بار می‌گفت.
به نظر می‌رسد که حلّ این تعارض باید بر پایه قبول روایت حارث بن مغیره و تبیین و توجیه روایت زید شحّام صورت پذیرد؛ زیرا با توجّه به کثرت احادیثِ وارد شده در باره استغفار پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، بویژه از خود امام صادق (علیه‌السلام)، نمی توان مقصود امام صادق (علیه‌السّلام) از پاسخ منفی دادن به پرسش‌گر را در این حدیث، نفی استغفار دانست.
بر این پایه، پاسخ منفی امام (علیه‌السلام)، ناظر به با هم گفتن ذکر استغفار و ذکر توبه در یک عبارت است. به سخن دیگر، امام (علیه‌السّلام) می‌فرماید: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هر دو ذکر «استغفر اللّه ربّی» و «اتوب الی اللّه» را به‌گونه مستقل و جدا از هم ذکر می‌کرد و این، گونه‌ای اهمّیت دادن به هر دو ذکر و یادکرد بیشتر خداوند است.
در این صورت، روایت زید، نه تنها با روایت حارث، منافات ندارد، بلکه آن را تأیید و تأکید می‌کند و بدین‌سان، روشن می‌شود که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هر روز، ده‌ها بار ذکر استغفار و ده‌ها بار ذکر توبه را بر زبان مبارک خویش جاری می‌کرده است.
گفتنی است که در برخی روایات، تعداد ذکر صد مرتبه(و نه هفتاد بار) آمده که ممکن است ناظر به تفاوت عمل پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روزهای مختلف، یا نشان‌دهنده فراوانی گفتن این اذکار باشد، بی آن‌که مفهوم دقیق عددی آنها مقصود باشد، مانند آنچه در‌باره آیه: «اسْتَغْفِرْ لَهُمْ اَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ اِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَ لِکَ بِاَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَـسِقِینَ؛ ؛ برای آنها آمرزش بخواه یا برای آنها آمرزش نخواه. اگر برای آنها هفتاد بار هم آمرزش بخواهی، هرگز خداوند آنها را نخواهد آمرزید. آن، بِدان سبب است که آنان به خدا و پیامبر او کفر ورزیدند و خداوند، گروه فاسقان را هدایت نمی‌کند» گفته شده است.

---